|
ALYUMINIY BIRIKMALARI. ISHLATILISHI
|
| bet | 12/19 | | Sana | 04.04.2022 | | Hajmi | 140.99 Kb. | | #19279 |
Bog'liq 9-sinf III chorak yangi konspekti 2019-2020 7- sinf III chorak yangi konspekt 2019-2020, Воспал.забол.кишечникаALYUMINIY BIRIKMALARI. ISHLATILISHI
Rubin, sapfir nima? U qanday maqsadlarda ishlatiladi?
alyuminiy oksidi. Alyuminiy oksidi Al2O3 — oq rangli,yuqori suyuqlanish haroratiga ega bo‘lgan modda. U tabiatdaboksit, korund deb nomlanadigan minerallar tarzida uchraydi.
Alyuminiy oksidini olish uchun uning gidroksidini qizdirishzarur.
2Al(Oh)3 Al2O3 + 3h2O
Kimyoviy xossalari. Alyuminiy oksidi amfoter oksid bo‘lib,kislotalar hamda ishqorlar bilan reaksiyaga kirishadi.
Al2O3 + 6hCl = 2AlCl3 + 3h2O
Al2O3 + 2NaOh + 3h2O = 2Na[Al(Oh)4]
Suvsiz ishqorda esa NaAlO2 ni hosil qiladi.
Al2O3 + 2NaOh 2NaAlO2 + h2O
ALYUMINIY GIDROKSID. Alyuminiy gidroksid alyuminiyningsuvda eriydigan tuzlari eritmalariga ishqor eritmalarini ta’sirettirib olinadi.
AlCl3 + 3NaOh = Al(Oh)3 + 3NaCl
Al3+ + 3Cl- + 3Na+ + 3Oh- = Al(Oh)3 + 3Na+ + 3ClAl3+ + 3Oh- = Al(Oh)3
Alyuminiy gidroksid amfoter xossaga ega. U kislotalar bilanham, ishqorlar bilan ham reaksiyaga kirishib, tuzlar hosil qiladi.
2Al(Oh)3 + 3h2SO4 = Al2(SO4)3 + 6h2O
Al(Oh)3 + 2KOh = KAlO2 + 2h2O
Reaksiyaning to‘liq va qisqartirilgan ionli tenglamalariniyozing.
ISHLATILISHI.Alyuminiy va uning qotishmalari yengilligi vahavo, namlik ta’siriga chidamli bo‘lganligi uchun xalq xo‘jaligidakeng ishlatiladi. Masalan, dyuralyuminiy (95 % Al, 4 % Cu,0,5 % Mg, 0,5 % Mn) po‘lat kabi mustahkam, lekin undan uch
barobar yengil.Alyuminiy qotishmalari raketa, aviatsiya, kemasozlik, temiryo‘l transporti, qurilish, asbobsozlikda ishlatiladi. Alyuminiydanteleskop oynalari, elektr tarmoqlari simlari, termit, yorituvchiraketalar, oshxona idishlari tayyorlanadi. Undan foydalanib,ko‘p metallar va metallmaslar olinadi. Alyuminiy kukunidantemir va temir buyumlarni korroziyadan saqlovchi metallbo‘yog‘i tayyorlanadi. Alyuminiy folgadan oziq-ovqat sanoatida
o‘rash vositasi sifatida ham foydalaniladi. Elektrotexnikadakondensatorlar tayyorlashda ishlatiladi.Alyuminiy birikmalari ham ko‘p sohalarda ishlatiladi. Òabiatda korund shaklida uchraydigan alyuminiy oksiddan turlimaqsadlarda foydalaniladi: texnik maqsadlar uchun jilvir, qumqayroq; tiniq kristallari – qizil rubin va moviy sapfir – qimmatbaho toshlardan zargarlik buyumlari tayyorlanadi. Rubinlardan lazerlar, podshiðniklar ham tayyorlanadi. Gil tuproqalyuminiy olish uchun ishlatiladi. Suvsiz alyuminiy xlorid katalizator sifatida ishlatilsa, alyuminiy sulfat qog‘oz, yelim ishlabchiqarishda, kaliy-alyuminiy achchiqtosh KAl(SO4)2.12h2O ið-gazlamalarni bo‘yashda, tibbiyotda qo‘llanadi.Korund mineraliga Cr3+ ioni oz miqdorda aralashgan bo‘lsa,qizil rangli rubin, kobalt, temir, titan ionlari aralashgan bo‘lsako‘k rangli sapfir, marganes ionlar aralashgan bo‘lsa, binafsha rangli ametist deb ataluvchi qimmatbaho toshlar tabiatdauchraydi.
Rubin, sapfir, ametistlar turli xildagi bezak buyumlar tayyorlashda ishlatiladi.
|
| |
