|
Sana: " " " " 020-yil Sinf: " " Fan: Kimyo
|
| bet | 14/19 | | Sana | 04.04.2022 | | Hajmi | 140.99 Kb. | | #19279 |
Bog'liq 9-sinf III chorak yangi konspekti 2019-2020 7- sinf III chorak yangi konspekt 2019-2020, Воспал.забол.кишечника1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib , ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarimizni Ona-Vatanga , tarixiy va madaniy merosimizga, O’zbek xalqining buyuk siymolariga , Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.
3.Rivojlantiruvchi maqsad: Ilimni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish.m
Darsning jihozlari : Plakatlar , kimyoviy moddalardan na’munalar , kimyoviy jihozlar
Darsda qo’llaniladigan metod : Aralash , Interfaol metodlar.
Darsning borishi : Tashkiliy qism: 1. O’quvchilar bilan salomlashish.
2. O ’quvchilar davomadini aniqlash.
3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.
Uyga vaziufani tekshirish: Konspektni tekshirish , savol-javob tariqasida uyga vazifani so’rash.
Yangi mavzuni bayoni:
Davriy jadvalning I- guruh yonaki guruhchasida Cu, Ag, Au joylashgan bo’lib, bular Cu guruhchasi elementlari deb ataladi. Cu guruhchasi elementlarining tartib raqami ortib brogan sari, metallic xossalari ortib boradi , kimyoviy aktivligi kamayib boradi. Metallarning aktivlik qatorida vodoroddan kiyinda turadi
Shuning uchun bu metallar suv va kislotalardan H ni siqib chiqara olmaydi
Kimyoviy element
|
Atom radusi nm
|
Zichligi g/sm3
|
Suyuqlanish tempiraturasi
|
Tabiatda uchrashi
|
Cu
|
0,128
|
8,96
|
1083
|
Cu2 O- Mis kuprit Cu2 S- mis yaltirog’I CuFeS2- mis kolchedan
|
Ag
|
0,144
|
10,5
|
960,5
|
Ag 2S- kumush yaltirog’I, argentit
|
Au
|
0,144
|
19,3
|
1063
|
Au- tug’ma asosan sof holda
|
Cu, Ag, Au O’zbekistonda juda ko’p uchraydi. Cu zahiralari bo’yincha O’zbekiston dunyoda 10-11 o’rindaAu zahiralari bo’yincha 4- o’rinda, qazib olish bo’yincha 7- o’rinda turadi.Olinishi : 2Cu 2S+ 3O2= 2CU2O+2SO2.2Cu2O + Cu2S= 6Cu+SO2
Kimyoviy elementlar davriy jadvalida joylashgan o‘rni vaatom tuzilishi. Mis kimyoviy elementlar davriy jadvalida 4- davr,5- qator, I guruhning yonaki guruhchasida joylashgan bo‘lib,tartib raqami 29. Nisbiy atom massasi 63,546 ga teng. Atom
tuzilishi:+29Cu 2 8 18 1; 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s1; [Ar] 3d10 4s1
Kumush kimyoviy elementlar davriy jadvalida 5- davr, 7-qator, I guruhning yonaki guruhchasida joylashgan. Tartib raqami 47. Nisbiy atom massasi 107,868. Atom tuzilishi:
+47Ag 2 8 18 18 1; [Kr] 4d10 5s1Oltin kimyoviy elementlar davriy jadvalida 6- davr, 9-
qator, I guruhning yonaki guruhchasida joylashgan. Tartibraqami 79. Nisbiy atom massasi 196,967. Atom tuzilishi:+79Au 2 8 18 32 18 1; [Xe] 4f14 5d10 6s1Mis, kumush, oltin O‘zbekistonda juda ko‘p uchraydi. Miszaxiralari bo‘yicha O‘zbekiston dunyoda 10–11- o‘rinda, oltinzaxiralari bo‘yicha 4- o‘rinda, qazib olish bo‘yicha esa 7-o‘rinda turadi.Mis. Mis insonlarga juda qadimdan ma’lum bo‘lgan metallardan biridir. Misning qalay bilan hosil qilgan qotishmasi –bronza qadimda turli xil haykallar, qurol-aslahalar, ro‘zg‘or
buyumlari tayyorlash uchun ishlatilib kelingan.Mis tabiatda oz miqdorda uchraydi. U, asosan, birikmalar,ba’zan tug‘ma, ya’ni sof holda ham uchraydi Olinishi. Sanoatda metallarni olish uchun metall oksidlariniko‘mir yoki is gazi yordamida qaytarib olinadi.
Misni olish uchun avval Cu2S (mis yaltirog‘i) rudasi yondiriladi:
2Cu2S + 3O2 2Cu2O + 2SO2
Reaksiya natijasida hosil bo‘lgan (Cu2O) mahsulot misyaltirog‘i bilan o‘zaro ta’sirlashib, mis hosil qiladi:2Cu2O + Cu2S 6Cu + SO2
Bu usul bilan olingan mis tarkibida Ni, Ag, Au kabi qo‘shimchalar bo‘ladi. Toza mis olish uchun uni elektroliz qilinadi.Demak, toza mis olish uchun sanoatda elektroliz usulidan
foydalaniladi. Reaksiya natijasida hosil bo‘lgan oltingugurt (IV)-oksidi ham muhim kimyoviy xomashyodir. Undan oltingugurt vaoltingugurtning boshqa birikmalarini olishda foydalaniladi.
Fizikaviy xossalari. Mis qizil rangli, qattiq elastik xossagaega bo‘lgan metall bo‘lib, elektr tokini va issiqlikni juda yaxshio‘tkazadi.Misning ikki valentli birikmalari.Mis (II)-oksidi (CuO). Mis ikki oksidi mis metallini havodaqizdirib, yoki misning tuzlarini qizdirib parchalash yo‘li bilanolinadi. hosil bo‘lgan mis (II)-oksid – qora rangli modda:
(CuOh)2CO3 2CuO + CO2+ h2OMis (II)-oksid qaytaruvchilar bilan reaksiyaga kirishib, mismetallini hosil qiladi:CuO + h2 = Cu + h2O; CuO + CO = Cu + CO2
Ishlatilishi: Mis juda yaxshi elertr o’tkazuvchi bo’lganligi sababli elektrotexnikada turli xildagi elekrt simlarni tayyorlashda ishlatiladi. Ag ning tuzlari mikroorganizmlarni o’ldirish xususiyatiga ega bo’lganligi sababli turli xildagi dori vositalari tayyorlanadi. Au qimatbaho zargarlik metalli. Ammo u juda yumshoq, shuning uchun zargarlik va texnik buyumlar tayyorlashda uning Cu yoki Ag bilan hosil qilingan qotishmalardan foydalaniladi
|
| |
