Sanoat korxonalarining barchasida bugungi kunda texnologik jarayonlarning

Download 8,92 Mb. Pdf ko'rish
bet	25/106
Sana	28.05.2024
Hajmi	8,92 Mb.
	#256153

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 106

Issiqlik o‘zgartkichlari.

Elektromexanik o‘zgartkichlar.
Elektromexanik birlamchi o‘zgartkichlar
kiruvchi mexanik kattaliklar (bosim, ko‘chish, kuchlanish, ...) ni chiquvchi elektr
kattaliklar (kuchlanish, elektr toki, qarshilik, induktivlik, ...) ga o‘zgartirish uchun
qo‘llaniladi.
Elektromexanik o‘zgartkichlar ikki guruhga bo‘linadi: parametrik va
generatorli o‘zgartkichlar.
Generatorli o‘zgartkichlar
- shunday o‘zgartkichki, ularda axborot oqimini
shakllantirish uchun qo‘shimcha manbadan energiya talab qilinmaydi. Masalan,
termopara temperaturani termoEYUKga aylantirib, energiyani faqat o‘lchash
obyektidangina oladi. Shunday qilib, generatorli o‘zgartkichlarda energiya va
axborot oqimlarining yo‘nalishlari bir xil bo‘ladi.
Parametrik o‘zgartkichlar
- shunday o‘zgartkichlarki, ularda energiya va
axborot oqimlarining yo‘nalishlari bir xil bo‘lmaydi. Xususan, agar obyektda
qarshiligi temperaturaga bog‘liq bo‘lgan termorezistor o‘rnatilgan bo‘lsa, u holda
axborot olish uchun asbobdan yoki o‘zgartkichdan termorezistorga tok o‘tkazish
zarur. Tokning o‘zgarishi o‘lchanayotgan temperaturaning o‘zgarishi haqidagi
axborot bo‘ladi. Axborot signalining intensivligi manba signali intensivligiga
bog‘liq bo‘lib, bu parametrik o‘zgartkichlarning o‘ziga xos xususiyatidir.
Issiqlik o‘zgartkichlari.
Issiqlik o‘zgartkichlari quyidagi turlarga bo‘linadi:
termoelektrik
(termoparalar),
termorezistorli
(qarshilik
termometrlari),
termomexanik va manometrik.
Issiqlik o‘zgartkichlaridagi chiqish kattaligi elektrik yoki noelektrik kattalik
bo‘lishi mumkin, bu ular ishlashining fizik prinsipiga bog‘liq.
Termoparalar.
Keng tarqalgan termoelektrik o‘zgartkichlar – bu
termoparalar hisoblanadi. Termoparalar ikki turli moddadan iborat o‘tkazgichlar
uchlarini birlashtirib payvandlash orqali hosil qilinadi. O‘tkazgichlarning ikkinchi
uchlari ikkilamchi asbobga ulanadi.
Termoparaning ikkita metalning kavsharlangan uchi “issiq” ulanma, erkin
uchlari “sovuq” ulanma deyiladi (16-rasm). A va V o‘tkazgichlar termoelektrodlar
deyiladi. Temoparada hosil bo‘ladigan EYUK ga termoEYUK deyiladi.

50
TermoEYUK hosil bo‘lishining sababi erkin elektronlar zichligi ko‘proq metalning
erkin elektronlar zichligi kamroq metalga diffuziyasi bilan izohlanadi.
16-rasm. Termopara zanjiri.
Termoparaning “issiq” ulanmasi elektronlari qiziganda ularning harakat
tezligi, “sovuq” ulanmaning elektronlari tezligiga nisbatan ortadi. Termoparaning
“sovuq” ulanma uchlariga manfiy zaryadlar, “issiq” ulanma uchlariga musbat
zaryadlar to‘plana boshlaydi. Bu potensiallarning farqi termoparaning
termoEYuKni tashkil qiladi.

Download 8,92 Mb.

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 106

Download 8,92 Mb.

Pdf ko'rish