66
va chiqish
11 soqqali klapanlarning holati o‘zgaradi. Natijada
b va
с kameralarda
bosim o‘zgaradi. To‘siq
2 silfon
4 ta’sirida soploga nisbatan shunday holatni
egallaydiki, silfondagi kuch o‘lchash
blokining F kuchiga tenglashib,
b va
с
kameralardagi bosim shunga qarab o‘zgaradi. O‘zgartkich berilgan o‘lchash
chegarasiga silfonni richag 5 bo‘ylab siljitish orqali sozlanadi. O‘zgartkichning
chiqish signali 20 kPa (0,2 kGk/sm
2
) – boshlang‘ich bosim nol korrektorning
prujinasi
6 yordamida o‘rnatiladi. O‘zgartkich chang, nam va yog‘dan tozalangan
havo bilan ta’minlanadi. Havoning nominal bosimi 140±14 kPa. Chiqish signalini
300 metr masofaga uzatish mumkin. O‘zgartkichning aniqlik sinfi 1,0.
30-rasm. Kuchkompensatsiyali pnematik o‘zgartkich sxemasi.
Siljish kompensatsiyali o‘zgartkichlar o‘lchash bloki sezgir elementining
siljishini 20-100 kPa qiymatda pnevmatik chiqish signaliga o‘zgartirish
uchun
mo‘ljallangan.
31-rasmda siljish kompensatsiyali sxema bo‘yicha ishlaydigan pnevmatik
o‘zgartkichning prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. Ta’minlovchi havo bosimi hamda
o‘zgartkich chiqishidagi havo bosimi
M
1
va
M
2
manometrlar orqali nazorat
qilinadi. Birlamchi rele tarkibiga o‘zgarmas kesimli drossel 7, soplo
3 va o‘lchash
bloki
1 ning sezgir elementi bilan bog‘langan to‘siq
2 kiradi. Kuchaytirgich ikkita
ketma-ket ulangan drossel va silfon turidagi yuritmadan iborat. Drossel tizimi
67
soplo
9 va
11 larni o‘z ichiga oladi.
Birinchi soplodan P
0
bosimli siqilgan havo
kuchaytirgichga keladi, ikkinchi soplo orqali esa havo kuchaytirgichdan
atmosferaga chiqadi. Soplolarning teshiklari orasida likobchasimon klapan
mavjud. Uning holatiga ikkala drossel havo oqimlari kesimlarining yuzi, binobarin,
drossel qarshiliklari ham bog‘liq. Kuchaytirgich yuritmasi kamera 5 ichiga
joylashgan, bir-biriga nisbatan konsentrik o‘rnatilgan
silfonlar 6 va 8 dan iborat.
Likobchasimon klapan silfonlarning harakatchan tagi bilan shtok
13 orqali,
kuchaytirgich esa birlamchi rele va ikkilamchi asbob bilan naychalar
4 va
15 orqali
bog‘langan. Silfon yuritmasiga P
1
va P
2
bosimlardan o‘zaro muvozanatlashgan
ikkita kuch ta'sir qiladi.
31-rasm. Siljish kompensatsiyali pnevmatik o‘zgartkich sxemasi.
To‘siqning siljishi birlamchi asbob sezgir elementining holatiga yoki
tekshirilayotgan parametr qiymatiga bog‘liq. To‘siq soploni bekitganda silfonga
ta’sir
qiladigan P
1
bosim ko‘payadi, silfonlar siqiladi, likobchasimon klapan
10
soplo
9 teshigini ochib, soplo teshigi
11 ni bekitadi;
P
2
bosim oshadi va soplo
11
batamom bekilganda,
P
2
bosim o‘zining maksimal qiymatiga erishadi. To‘siq
soplodan chetlashganida
teskari hodisa yuz beradi, ya’ni soplo
9 teshigi bekilib,
soplo
11 teshigi ochiladi. Havoning atmosferaga chiqishidagi qarshilik kamayadi,
68
shuning uchun
P
2
bosim pasayadi va u soplo
11 ning to‘liq ochilishida nolga
tenglashadi.
Havo bosimining va o‘lchanayotgan parametrning o‘zgarishi quyidagicha
bo‘ladi.
P
2
bosim
oshganda, silfon
17 siqiladi va shtok
14 orqali to‘siqni soplo
3
dan chetga suradi hamda soploning batamom bekilishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Pnevmatik tizimlardagi ikkilamchi asbob sifatida har qanday bosim o‘lchagichlar
ishlatilishi mumkin.
