232
Sanash qurilmali skoba - bu ikki nuqtali o‘lchash sxemasiga ega bo‘lgan
skoba shaklidagi va bitta nuqtasining siljishi strelkali sanash qurilmasi orqali joriy
etiluvchi o‘lchash vositasidir.
Raqamli elktron mikrometr – konstruksiyasida raqamli qayd etish qurilmasi
mavjud bo‘lgan mikrometr.
O‘lchash kallaklari - siljishlar o‘qib
olinadigan shkalali, o‘lchash
uchligining kichik siljishlarini milning katta siljishlariga aylantiruvchi mexanik
sanash qurilmalaridir.
Pishang-tishli indikatorlar - uzatish mexanizmi
bir yoki ikki tishli
juffliklardan tarkib topgan, buning ustiga o‘lchash uchligi bevosita pishangli
uzatmaning kichik yelkasida (birinchi yelkasida) joylashgan o‘lchash kallaklari.
Prujinali o‘lchash kallaklari - uzatish mexanizmi
sifatida yassi yoki
buralgan prujina va uning elastikligidan foydalanuvchi asboblardir. Prujinali
kallaklarda qalinligi 0,004 - 0,008 mm, eni 0,08 - 0,12 mm bo‘lgan bronza
tasmachalar qo‘llanadi. U ikki uchi qo‘zg‘almas holda bo‘lib, o‘rtasidan eshiladi.
O‘rta eshilgan qismiga shisha mil kavsharlanadi.
Optikator - uzatish mexanizmi
buralgan tasma shaklida, ko‘rsatkichi esa
shu’la fonida ingichka chiziq shaklida bajarilgan prujinali o‘lchash kallagidir.
Mikator - uzatuvchi mexanizmi buralgan tasma shaklida bajarilgan,
qo‘shiluvchi silindri esa 8 mm ga teng (mikrokator va optikatorlarda 28 mm)
bo‘lgan prujinali o‘lchash kallagidir.
Minikator - uzatuvchi mexanizmi buralgan tasma shaklida bajarilgan,
uzatish esa tasmaning bir uchidagi pishang yordamida amalga oshirilgan prujinali
o‘lchash kallagidir.
Soqqali ich o‘lchagichlari - o‘lchovchi uzeli o‘ziga xos sxemaga ega bo‘lib,
bu ich o‘lchagichlarida ponali uzatma prinsipi qo‘llanadi.
Optimetr - o‘zgartiruvchi elementi pishang-optika mexanizmiga ega, chiziqli
o‘lchamlarni o‘lchov bilan qiyoslovchi asbob. Bu asbobda bevosita o‘lchovchi
kallak sifatida optimetr naychasi xizmat qiladi.
Ultraoptimetr - bo‘linmalarining qiymati 0,0002 mm, ko‘rsatish ko‘lami esa
± 0,025 mm ga teng bo‘lgan optimetrlardir, lekin ular kam tarqalgan.
Optimetr
233
naychalaridan farqli ravishda ultraoptimetrda shkala tasviri chayqaluvchi
ko‘zgudan ikki marta qaytadi, natijada optik pishangning uzunligi ortadi.
Optik uzunlik o‘lchagichi - chiziqli o‘lchamlarni asbob ichiga o‘rnatilgan
shkala bilan qiyoslash usuli bilan ishlaydigan o‘lchash asbobidir.
