128
SANOAT OQOVA SUVLARINI OG'IR METALLARDAN
TOZALASH USULLARI
Xolboyeva Muyassar Boboyorovna,
Abduvaliyeva Muqaddam Jumanazarovna,
Xaitmurodova Ozoda Panji qizi
Termiz muhandislik texnologiya instituti
Annotatsiya
Sanoat oqova suvlarini tozalashning usullari xilma-xil va odatda texnologiyaga
asoslangan tozalash standartlariga javob berish uchun suvdagi zaharli komponentlarni
kamaytirish texnologiyalarini o'z ichiga oladi. Ushbu maqolada sanoat oqova suvlarini
og'ir metallardan tozalash uchun turli xil tozalash usullarining so'nggi ishlanmalari va
texnik qo'llanilishi so’nggi yillardagi ilmiy adabiyotlar asosida tahlil qilib chiqiladi.
Oqova suvlarni fizik-kimyoviy usullar bilan tozalash jarayonlariga alohida e'tibor
beriladi, masalan; yangi adsorbentlarda adsorbsiya, membranali filtrlash, elektrodializ
va fotokataliz. Qo'llashda ularning afzalliklari va cheklovlari baholanadi. Tahlillar
natijasida yangi adsorbentlar va membranali filtrlash eng
tez rivojlanayotganligi va
metall bilan ifloslangan oqova suvlarni tozalash uchun keng qo'llanilishi tasdiqlandi.
Kalit so’zlar.
Oqova suv, tozalash, adsorbent, sorbtsiya, membrana, filtr, dializ,
elektroforez, suvning sifati.
Kirish.
O’zbekiston Respublikasi yirik metallurgiya va kimyo sanoati
korxonalariga ega davlat hisoblanadi. Bu korxonalarda tog’-kon
rudalarini qayta
ishlash jarayonida ko’plab metallar tuproq va usul tufayli tabiiy va oqova suvlarni
ifloslantirmoqda. Og’ir metallar bilan ifloslangan oqova suvlar tarkibida Cd, Cr, Cu,
Ni, As, Pb, Zn kabi og'ir metallar belgilangan me’yyordan
ortib ketsa, salbiy
oqibatlarga olib kelishi mumkin. Suv muhitida yuqori eruvchanligi tufayli og'ir metallar
tirik organizmlar tomonidan so'riliadi va oziq zanjiri orqali insonlar organizmiga tushib,
turli kassaliklar keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun atrof-muhitga oqizishdan
oldin metall bilan ifloslangan oqova suvlarni tozalash
muhim ekologik masala
hisoblanadi. Noorganik oqova suvlarin og'ir metallardan tozalashga kimyoviy va
elektrokimyoviy tozalash kabi an'anaviy tozalash jarayonlari qo’llanilmoqda.
Ushbu
tozalash jarayonlarning sezilarli kamchiligi to'liq tozalamaslik,
yuqori energiya
talablari va zaharli loy hosil bo’lishidir [1].
