I. Kuchli asos va kuchsiz kislota hosilalaridan tashqil topgan tuzlardan in’yeksion eritmalar
tayyorlash.
Rp.:
Sol. Coffeini natrii benzoatis 10 % — 100 ml
Sterilisetur !
D. S. teri ostiga 1 ml dan kuniga 2 marta.
0,4 ml 0,1n NaOH, eritmasi solib,
120°S-121°C sterillanadi.
Gidroliz natijasida reaksiya muhitida ishqoriy sharoit yuzaga keladi. Bunga misol qilib
natriy nitrit, natriy tiosulfat va kofein benzoat natriy eritmalari keltirilishi mumkin. Reaksiyani
to’xtatishni, ya’ni gidrolizni to’xtatishni birdan-bir usuli reaksiya muvozonatini orqaga qaytarish,
ya’ni ishqoriy sharoit hosil qilish maqsadida 0,1 n natriy ishqori yoki natriy gidrokarbonat eritmasi
qo’llash mumkin.
NaNO
2
1 litri uchun — 2 ml 0,1 n NaOH
Kofein benzoat natriy 1 litri uchun— 4 ml 0,1 n NaOH
Na
2
·S
2
O
3
1 litr uchun —20 g NaHCO
3
Barbiturat kislotani natriyli tuzlari (geksenal, tiopental natriy) 0,05%-0,25% — NaOH yoki
5-6% — Na
2
CO
3
solib turg’unlashtiriladi.
II. Kuchsiz asos va kuchli kislota qoldiqlaridan tashqil topgan tuzlar.
Gidrolizni to’xtatish yoki yo’qotish maqsadida eritma tarkibidagi H
q
ionlarining sonini
oshirish kerak. Ya’ni kislota solinadi. Suvda yomon eriydigan kuchsiz asos eritmalarida eritma pH
muhitini siljishi ham eritma tarkibida cho’kma hosil qilishi mumkin (strixnin, papaverin, nikotin,
omnopon). pH muhitni sezilarli darajada siljishi esa eritmada ancha kuchli asoslarni ham ajratib
chiqaradi
26
.
Masalan: novokain asosi, agar shisha sifati past bo’lsa, sterillash vaqtida shishada moysimon
qoldiq ko’rinishida ajraladi. Bunday tuzlar odatda 0,1 n. xlorid kislota bilan turg’unlashtiriladi va 1
litrga 4 ml solinadi. pH 3,0-4,0 (natriy strixnin morfin gidroxloridga, dikain, dibazolga) sovkain
eritmasiga — 6 ml 0,1 N. HCl solinadi.
Novokain
va
dikain
gidroxlorid
eritmalarini
tayyorlashda
xlorid
kislotadan
turg’unlashtiruvchi sifatida foydalaniladi. Ammo shuni aytish kerakki, bu anestetiklarni og’riq
qoldirish xususiyati faqat asos holida bo’lganda namoyon bo’ladi. Uni farmakologik xossasi
yuzaga kelishi uchun muhit neytral yoki kuchsiz ishqoriy bo’lishi kerak. Shuni ham ta’kidlab
o’tish kerakki, bunday sharoitda novokainni saqlab bo’lmaydi, chunki novokain ishqoriy
gidrolizga uchraydi, bu esa uni parchalanishiga olib keladi. Novokainni bu xususiyatlarini hisobga
olgan holda uni ishlatiladi. Agar kam hajm 1-2-5 ml hajmda ishlatilganda, uni HCl bilan
turg’unlashtirib tayyorlanadi pH (4,2-4,5) 2. 0,65% difosfatni osh tuzi bilan olingan aralashmasi
eritmasida pH=7,2 3.
Rp:
Sol. Novocaini 0,5 % — 200,0
Sterilisetur!
D. S.
