• Filtrlash (filtration)
  • Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi




    Download 7,28 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet36/436
    Sana01.02.2024
    Hajmi7,28 Mb.
    #149752
    1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   436
    Bog'liq
    farmatsevtik texnologiya

    Umumiy texnologik usullar
    Suyuq dori shaklida foydalaniladigan komponentlarning hammasidan yuqori darajali 
    eritma tayyorlanadi. Bunday suyuq dorilardan foydalanishda shu eritmalardan aniq bir hajmda, 
    idishga o‘lchab olinsa kifoya. Albatta bunda eritmalarni solish navbati ularning xususiyatiga 
    qarab belgilanadi.
    Yuqori darajali eritmalari bo‘lgan moddalardan tashqari, yana boshqa dori moddalar 
    ishlatiladigan bo‘lsa, ular hisoblangan miqdordagi erituvchida eritilib bemorga beriladigan shisha 
    idishga filtrlanadi.
    Filtrlash (filtration) dorixona amaliyotida qo‘llaniladigan har qanday (katta-kichik) ko‘z
    ilgamaydigan zarrachalardan eritmalarni tozalash usuli bo‘lsa, suzish (colatio) esa ko‘zga 
    ko‘rinarli zarrachalardan eritmani holi kilish hisoblanadi. Shuning uchun filtrlashda mayda 
    govakli tozalagichdan foydalanilsa, suzishda esa yirik govakli tozalagichlar ishlatiladi. Dorixona 
    sharoitidagi asosiy tozalagich bu filtr qogoz hisoblanib, u toza kletchatkadan iborat. U oliy navli 
    qogozdan olinib, tarkibida ishqoriy muxit beruvchi tuzlar, kislotalar, kraxmal va yog‘ochning 
    boshqa qoldiqlari bo‘lmasligi kerak.


    Filtrlash va suzish uchun asosan shisha voronkalardan foydalaniladi. Suzishni paxta orqali 
    o‘tkazilganda, voronka shakli sharsimon bo‘lgani ma‘kul, chunki paxta chimdimi bunday holda 
    yaxshi o‘rnashadi. Paxta chimdimini mayda tolalardan ajratish maqsadida uni yuviladi. Yuvilgan 
    eritmani takror o‘tqazib, mayda paxta tolalari o‘tmaguncha takrorlanadi. SHundan so‘nggina dori 
    eritmasi butunlay suziladi.
    Filtrlashni tezlatish maqsadida (qavatlangan) taxlangan filtr qogozlaridan foydalaniladi. 
    Bunday filtrlar uchun 45
    0
    burchakli bo‘yinchasi bo‘lgan voronkalar mos keladi. Filtr 
    yorilmasligi uchun voronkaning tubiga bir bo‘lak paxta qo‘yiladi. Kam hajmli eritmalarni 
    (tomchi) filtrlashda esa, to‘gri sillik filtrlar va 60
    0
    burchakli voronkalar qo‘llaniladi. Filtrlashda 
    faqat kogoz filtrlar ishlatilganda, ular ham albatta, yuqorida ko‘rsatilgandek yuvilishi kerak. 
    Suzish, filtrlashni dastlab "yordamchi idishda" o‘tqazish lozim, toki o‘tayotgan eritma tozaligiga 
    ishonch hosil qilingach, uni bemorga beriladigan shisha idishga filtrlanadi va pirovardida shu 
    filtr orqali "yordamchi idishdagi" eritma o‘tqaziladi. Paxta va filtr kogozni suv bilan yuvish 
    mumkin emas, chunki bu eritma darajasining pasayishiga olib keladi.
    Paxta va filtr qogoz tayyor eritmani shimganida eritmaning ma‘lum bir qismi yo‘qoladi. Bu 
    esa olingan paxta bo‘lakchasi va filtr qogoz hajmi bilan bog‘liq bo‘lgan yo‘qolishdir. SHuning 
    uchun olinayotgan tozalagichlar miqdori eritma hajmiga mos qilib olinishi kerak. Eritma miqdori 
    100 ml va undan ortiq bo‘lganda suzishda va filtrlashda "yo‘kotilgan" eritma miqdori 
    belgilangan normaga to‘gri keladi.
    Kam hajmdagi (10-30 ml) eritmalarni filtrlashda "yo‘kotiladigan" eritma miqdori 
    reglament normalaridan oshib ketgani uchun uni filtrlashda alohida usullar qo‘llaniladi. Suzishda 
    va ayniqsa filtrlashda dori moddalarning tozalagichlarga so‘rilishi (adsorbsiya) natijasida 
    eritmada modda konsentratsiyasi kamayadi. Misol tariqasida pepsin eritmalari, asosan rangli 
    moddalar (metilen ko‘ki), etakridin laktat, alkaloidlar, glikozidlar va boshqa moddalarni keltirish 
    mumkin, bu hol bo‘lmasligi uchun shisha filtrlardan foydalangan ma‘kul. Mayda govakli shisha 
    filtrlardan (№ 4 va 5) foydalanish uchun albatta xavo bosimini kamaytiradigan asboblar 
    qo‘llanilishi kerak. Bu xususda laboratorik sistema va boshqa suv okimida ishlaydigan uskunalar 
    ishlatiladi. O‘simlik moylari va shunga o‘xshash, isiganda yumshaydigan eritmalarni filtrlashda 
    issiq usul qo‘llanadi.
    Bu maqsadda suv bilan isitiladigan ikki qavatli voronkalar yoki elektr bilan ishlaydigan 
    voronkalar ishlatiladi.
    Shisha idishdagi suyuqlik miqdori idish elkasidan oshmasligi kerak. Shisha idishlarning 
    og‘zini mahkamlashda po‘kak yoki plastmassa tikinlardan foydalaniladi. Barxat va yarim barxat 
    po‘kaklardan tayyorlangan tikinlar yaxshi navli hisoblanib, ular mayda govakli, oson egiluvchan, 
    toza va etarlicha qattiqlikka ega bo‘ladi.
    Po‘kak tikinlar ishlatiladigan bo‘lsa, ularning shisha ogzi diametridan bir oz katta o‘lchami 
    tanlab olinib, uni tikinsozlagichlarda eziladi va shisha ogzi maxkamlanadi. Bu usulda 
    maxkamlashning boisi shishaning zich yopilishini ta‘minlashdir. Tikinning 1/3 qism balandligi 
    shishadan chikib turishi kerak. Plastmassadan tayyorlanadigan tikinlar o‘lchami shisha ogzining 
    o‘lchamiga mos qilib chiqariladi. SHisha ogzini maxkamlash uchun uni ko‘lda, bo‘ynidan ushlab 
    ko‘targan holda mahkamlanadi. Bu usulda maxkamlashdan maqsad, idish sinib ishchining
    jarohatlanishidan saqlashdir. Tikin tagiga albatta mumlangan yoki parafinlangan kogoz qo‘yilishi 
    kerak. Tikinni shisha og‘zida mustahkamlash uchun ustidan gofrillangan qog‘oz qalpoqcha 
    kiydirib ham tagidan mahkamlab, ustidan dorixona rekvizitlari (manzillari) yozilgan qog‘ozcha 
    yopishtirilsa, dori "muhrlangan" holda bemor qo‘liga tegadi.
    Ayrim hollarda tikinni elimli mum bilan mahkamlanadi. Buning uchun tiqin bilan 
    mahkamlangan idish og‘zini qizdirilgan yelimli mum ichiga tiqib olinadi. Mum sovib qotganda
    tiqinni shisha og‘zida mahkam ushlab qoladi.

    Download 7,28 Mb.
    1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   436




    Download 7,28 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

    Download 7,28 Mb.
    Pdf ko'rish