Sarlavha: “Tabiiy-ilmiy savodxonlik darajasini oshirish: pisa xalqaro tadqiqoti uchun kontekstli vazifalarning keng qamrovli kompilyatsiyasi” Annotatsiya

Download 34,45 Kb.
bet	3/6
Sana	11.01.2024
Hajmi	34,45 Kb.
	#134660

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
maqola
cho\'yan

Adabiyot sharhi

Key Words: PISA, natural-scientific literacy, competence evaluation, contextual tasks, assessment framework, academic performance, critical thinking, real-world application, scientific understanding, standardized testing
Kirish
Xalqaro talabalarni baholash dasturi (PISA) global taʼlim tizimlarini, xususan, tabiiy-ilmiy savodxonlik sohasida baholashda asos boʻldi. Davlatlar o'z fuqarolarini tobora murakkab va o'zaro bog'liq bo'lgan dunyoda harakat qilish uchun zarur ko'nikmalar bilan qurollantirishga harakat qilar ekan, tabiiy fanlar sohasidagi talabalarning kompetentsiyasini tushunish birinchi o'ringa chiqadi. Ushbu akademik maqola PISA tomonidan o'lchangan kompetentsiyani har tomonlama baholash usuli sifatida kontekstli vazifalarni jamlashni o'rganadi. Kontekstli topshiriqlarning samaradorligini sinchiklab o‘rganib, ushbu tadqiqot PISA baholashlarini takomillashtirish va takomillashtirish bo‘yicha davom etayotgan munozaraga hissa qo‘shishga intiladi, natijada xalqaro miqyosda talabalarning tabiiy-ilmiy savodxonligi haqidagi tushunchamizni boyitadi.
Ushbu tadqiqotning ahamiyati uning PISA baholashlarining kuchli tomonlari va cheklovlari, xususan, tabiiy-ilmiy savodxonlikni baholashda nozik tushunchalarni taqdim etish salohiyatidadir. Ta'lim landshafti rivojlanishda davom etar ekan, baholash vositalari nafaqat so'nggi ta'lim maqsadlariga mos kelishini, balki ilmiy tushunishning dinamik xususiyatini ham aks ettirishini ta'minlash juda muhimdir. Ushbu tadqiqot PISA doirasidagi kontekstli vazifalarni sinchkovlik bilan tekshirish orqali ushbu majburiyatlarni hal qilishga qaratilgan bo'lib, tabiiy-ilmiy savodxonlik bo'yicha global baholashlarning to'g'riligi va dolzarbligini oshirish bo'yicha asosli muhokamalarga yo'l ochib beradi.

Adabiyot sharhi:
Xalqaro ta'limni baholash sohasiga qiziqish ortib bordi, turli yillarda o'quvchilarning o'qish, matematika, fan savodxonligi va ijodiy fikrlash bo'yicha faoliyatini o'rganuvchi ko'plab tadqiqotlar. Ushbu adabiyotlar tahlili tendentsiyalar, muammolar va potentsial siyosat oqibatlari haqida tushuncha beradigan taniqli xalqaro baholash tadqiqotlarining asosiy topilmalarini sintez qiladi.
Xalqaro talabalarni baholash dasturi (PISA):
- Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD) tashabbusi bilan o‘tkazilgan PISA xalqaro ta’lim sohasidagi tadqiqotlarning asosiga aylandi (OECD, 2018). Tadqiqotchilar ko‘pincha o‘quvchilarning o‘qish, matematika va tabiiy fanlar bo‘yicha ko‘rsatkichlaridagi o‘zgarishlarni baholash uchun PISA ma’lumotlariga asoslanadi. PISAning 15 yoshli bolalarga e'tibor qaratilishi o'smirlarning ta'lim yutuqlarini qiyosiy tahlil qilish imkonini beradi, bu milliy ta'lim tizimlarining kuchli va zaif tomonlariga oydinlik kiritadi (OECD, 2015).
Xalqaro matematika va fanlarni oʻrganish tendentsiyalari (TIMSS):
- TIMSS global miqyosda matematika va fan ta'limi tendentsiyalari haqida qimmatli ma'lumotlarni taqdim etadi (Mullis va boshq., 2016). TIMSS ma'lumotlarining bo'ylama tahlillari o'quvchilar faoliyatidagi naqshlarni ochib beradi va vaqt o'tishi bilan ta'lim siyosati va amaliyotlari samaradorligini nozik tushunishga yordam beradi. To'rtinchi va sakkizinchi sinflarni baholash o'rtasidagi taqqoslashlar o'quvchining ta'lim sayohati davomida matematika va fan savodxonligi traektoriyasi haqida keng qamrovli istiqbolni taklif qiladi (Martin va boshq., 2016).¹
Xalqaro o‘qish savodxonligini o‘rganish (PIRLS):
- PIRLS to'rtinchi sinf o'qish savodxonligiga e'tibor qaratadi, erta savodxonlikni rivojlantirishga urg'u beradi. PIRLS ma'lumotlaridan foydalangan holda tadqiqot til siyosati, savodxonlik dasturlari va o'qitish metodologiyalarining o'qish yutuqlariga ta'sirini o'rganadi (Mullis va boshq., 2017). O'qish mahoratining asoslarini tushunish umumiy savodxonlikni oshirishga qaratilgan samarali choralar va siyosatni shakllantirish uchun juda muhimdir.
Ijodiy fikrlashni baholash:
- Ijodiy fikrlash uchun standartlashtirilgan xalqaro baholashlar cheklangan bo'lsa-da, tadqiqotchilar ko'pincha tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini ta'kidlaydigan mintaqaviy yoki milliy baholashlarga murojaat qilishadi. Cropley (2019) va Runco (2014) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar an'anaviy akademik sohalardan tashqari talabalarning imkoniyatlarini yaxlit ko'rishni ta'minlash uchun ijodiy fikrlashni baholashni xalqaro tadqiqotlarga integratsiya qilish muhimligini ta'kidlaydi.²
Mamlakatlararo taqqoslashlar:
- Rutkowski and Rutkowski (2018) xalqaro baholashda davlatlararo taqqoslashlarni keng qamrovli tekshirishni taklif qiladi. Ularning tadqiqotlari turli madaniy, ijtimoiy va iqtisodiy kontekstlarni hisobga olgan holda ehtiyotkorlik bilan talqin qilish zarurligini ta'kidlaydi. Tadqiqot mazmunli mamlakatlararo taqqoslashlarni o'tkazish va ta'lim samaradorligidagi o'zgarishlarga yordam beradigan omillarni tushunish bo'yicha uslubiy tushunchalarni beradi.³
Bo'ylama tahlil:
Uzunlamasına tahlilning ahamiyati TIMSS ma'lumotlar bazasiga e'tibor qaratadigan Joncas va Foy (2020) tomonidan qo'shimcha ravishda o'rganiladi. Ularning tadqiqoti vaqt o'tishi bilan ishlashdagi o'zgarishlarni kuzatishning afzalliklariga urg'u berib, siyosat o'zgarishlari va ta'lim islohotlarining ta'sirini chuqurroq tushunishga imkon beradi. Ushbu tadqiqot global miqyosda ta'lim natijalarining vaqtinchalik dinamikasi haqida qimmatli tushunchalarni beradi.⁴
Siyosat oqibatlari:
- Xalqaro baholash tadqiqotlari natijasida olingan siyosat natijalari bo'yicha tadqiqotlar dalillarga asoslangan qarorlar qabul qilish uchun muhim ahamiyatga ega. Sahlberg (2015) va Barber va Mourshed (2007) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar turli ta'lim siyosatlarining samaradorligini o'rganadi va yuqori samarali mamlakatlarda amalga oshirilgan muvaffaqiyatli strategiyalar asosida tavsiyalar beradi. Ushbu tushunchalar global ta'lim natijalarini yaxshilashga intilayotgan siyosatchilar uchun bebahodir.
Ijtimoiy-iqtisodiy ta'sirlar:
– Adabiyotlarda ta’lim natijalarini shakllantirishda ijtimoiy-iqtisodiy omillarning roli alohida ta’kidlanadi. Sirin (2005) va Reardon (2011) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar ijtimoiy-iqtisodiy nomutanosibliklarning o'quvchilar muvaffaqiyatiga ta'sirini o'rganib, ta'limdagi tengsizliklarni bartaraf etish va sifatli ta'limdan teng foydalanishni ta'minlash uchun maqsadli tadbirlar zarurligini ta'kidlaydi.

Download 34,45 Kb.

1 2 3 4 5 6

Download 34,45 Kb.