Şəkil 2.12. Dielektriklərdə elektrik sahəsinin paylanması: 1 - keçiricinin izolyasiyası; 2 - ətraf hava; 3 - keçirici hissə Şəkildən göründüyü kimi, bu elektrik sahəsi həm
göstərilən qurğunun izolyasiyasında (1) və onun ətrafındakı
yaxşı izolyasiya hesab olunan havada (2) paylanır. Bildiyimiz
kimi hava adi şəraitdə bir sıra elektrik qurğularını əhatə edərək
onlar üçün etibarlı izolyasiya rolunu oynayır. Beləliklə, işci
rejimdə dielektriklər qurğunun özünün izolyasiyası kimi və
onu əhatə edən hava olmaqla elektrik sahəsinin mühiti olurlar,
yəni işçi rejimdə dielektriklər həmişə elektrik sahəsinin mühiti
olurlar.
Dielektrikdə elektrik keçiriciliyi ilə əlaqədar yaranan
cərəyan sızma cərəyanı da adlanır. Texniki dielektriklərdə
qiymətcə çox kiçik birbaşa elektrik keçiricilik cərəyanı olur.
36
Dielektrikdən keçən tam cərəyan absorbasiya cərəyanı ilə
birbaşa cərəyanın cəminə bərəbər olur və sızma cərəyanı ( I
sız
)
adlanır.
b . bir ab sıı I I I + = (2.5)
sıı I ab I b bir Ι
Şəkil 2.13. Dielektrikdən kecən sızma cərəyanının zamandan asılılığı qrafiki Bərk dielektriklərdə 2 növ sızma cərəyanı yaranır: həcmi
(I
v
) və səthi (I
s
). Tam sızma cərəyanı
I
sız
=I
v
+I
s
(2.6)
Polyarlaşma prosesləri qurtardıqdan sonra dielektrikdə
yalnız birbaşa cərəyan axır (şəkil 2.13).
Polyarlaşma prosesi nəticəsində maddələrdə yüklərin
zamana görə yerdəyişməsi dielektriklərdə tarazlıq halı yaranana
qədər polyarlaşma cərəyanı və ya yerdəyişmə cərəyanı yaradır.
Elektron və ion polyarlaşmasında elastik bağlı yüklərin
yerdəyişmə cərəyanı çox qısa müddətli olduğundan onu cihazla
qeyd etmək mümkün olmur.
37
Relaksasiya
polyarlaşmasının
müxtəlif
növlərində
müşahidə olunan yerdəyişmə cərəyanı absorbsiya cərəyanı (İ
ab
)
adlanır.
Sabit gərginlikdə absorbasiya cərəyanı öz istiqamətini
dəyişməklə, yalnız gərginlik qoşulduqda və ya açıldıqda
müsahidə olunur. Dəyişən gərginlik isə bu cərəyan materialın
elektrik sahəsində oluduğu bütün müddət ərzində mövcuddur.
