Qazların elektrik keçiriciliyi Elektrik sahə gərginliyinin kiçik qiymətlərində qazların
elektrik keçiriciliyi həddindən artıq kiçik olur. Qazlarda cərəyan
ionlar və ya sərbəst elektronlar olduqda yarana bilər.
Qazın neytral molekullarının ionlaşması ya xarici
amillərin təsiri ilə, ya da qazın özünün elektrik sahəsində
ionlaşmış hissəciklərinin qaz molekulları ilə, toqquşması
nəticəsində (zərbə ionlaşması) yarana bilər. Qaz molekullarını
ionlaşdıran xarici amillərə misal olaraq qısa dalğalı
ionlaşdırıcıları (kosmik, radioaktiv və rentöen şüalarını)
göstərmək olar. İstilik mənbələri də qaz molekullarının
ionlaşmasında mühüm rol oynayır. İonlaşmaya təsir göstərən
daxili amil xarici elektrik sahəsinin təsiri hesabına baş verən
zərbə ionlaşmasıdır.
Qazlarda keçiricilik xarici ionizatorun təsiri ilə yaranmışsa
qeyri-sərbəst ,
zərbə ionlaşması nəticəsində yaranmışsa
sərbəst keçiricilik adlanır.
Qazlarda zərbə ionlaşması o zaman baş verir ki, elektrik
sahəsinin təsiri altında yüklü hissəciklərin əldə etdiyi kinetik
enerji kifayət qədər böyük qiymətlərə çatır. Qazlarda zərbə
ionlaşması hesabına yaranan elektrik keçiriciliyi müstəqil
keçiricilik adlanır. Müstəqil elektrik keçiriciliyi zəif sahələrdə
zərbə ionlaşması olmadığına görə aşkar olunmur.
38
(A)
kr U d
U
U (V)
Gərginliyin artması zamanı cərəyan yalnız ionlaşma kənar
amillərin təsiri altında baş verənə qədər sabit qalır. Zərbə
ionlaşması əmələ gələnə kimi müstəqil elektrik keçiriciliyi
yaranır və cərəyan yenidən gərginliyin artması ilə artmağa
başlayır.
