96 38-MAVZU YER VA OYNI TAQQOSLAYMIZ Kalit so‘zlar: Yer, Oy, Quyosh,
krater
1. Oyni tasvirlab bering. U haqida
nimalarni bilasiz?
2. Yer va Oyning qaysi biri kattaroq
deb o‘ylaysiz? Nima uchun?
Yer – Quyosh sistemasidagi sayyoralardan biri. Uning yagona
tabiiy yo‘ldoshi mavjud (Oy).
Yer yuzasini havo o‘rab turadi. Havo Yer sayyorasi uchun “ko‘rpa
(yopinchiq)” vazifasini bajaradi.
Yer yuzasi notekis, unda baland tog‘lar va keng tekisliklar
mavjud. Ular Yerning ichki va tashqi kuchlari ta’sirida hosil bo‘lgan.
Yerda suv mavjud. Bu esa sayyoramizda hayot shakllanishida
muhim ahamiyatga ega. Suv tiriklik, barcha tirik organizmlar uchun
hayot manbaidir.
97 Oy Yerdan to‘rt marta kichik, og‘irligi esa Yerning og‘irligidan
81 marta kam.
1. Nega Oy yuzasida kunduzi va tunda harorat turlicha bo‘ladi?
2. Oy va Yerni taqqoslang. Ularning qanday o‘xshash va farqli jihatlari
bor?
Oyda ham Yerdagi kabi tog‘lar va tekisliklar
bor. Lekin havo va suv yo‘q. Oy yuzasi havo
bilan qoplanmagani sababli, unga juda ko‘p
boshqa osmon jismlari kelib uriladi. Natijada
Oy yuzasida chuqurliklar – kraterlar hosil
bo‘lgan. Ulardan biri buyuk bobokalonimiz
Mirzo Ulug‘bek nomi bilan ataladi.
Oyda havo qobig‘i yo‘qligi sababli Quyosh nurlari
uni juda kuchli qizdiradi. Shu sababdan uning Quyoshga
qaragan sirtida harorat kunduzi 120°C gacha issiq, tunda esa
170°C gacha sovuq bo‘ladi.
Oyni o‘rganish uchun ko‘plab kosmik raketalar uchirilgan. 1969-yilda
esa ilk bor inson Oyga qadam qo‘ygan. Hozirgi kunda ham Oyni
o‘rganish davom ettirilmoqda.
39-MAVZU QUYOSH SISTEMASI Kalit so‘zlar: Quyosh sistemasi,
Yer, sayyoralar
1. Quyosh haqida nimalarni bilasiz?
2. Quyosh sistemasini qanday tasav-
vur qilasiz?
Quyosh, uning atrofida aylanuvchi sayyoralar va osmon jismlari
birgalikda
