25
Kompyuter komponentlari
Tizim shinasi - bu protsessor, operativ xotira va unga ulangan
boshqa shaxsiy kompyuter qurilmalari o‘rtasida axborot almashish
liniyasi. Avtobus uch turdagi ma’lumotni tashiydi: ma’lumotlar,
ma’lumotlar manzillari va buyruqlar. Tizim avtobusining asosiy texnik
xususiyatlari quyidagilardan iborat: bit chuqurligi, ya’ni, bir vaqtning
o‘zida uzatiladigan ma’lumotlarning maksimal miqdori (bitlarda).
Mikroprotsessor quvvatiga mos keladi.
Takt chastotasi
.(тактовая частота) U MGts da o‘lchanadi va
ma’lumotlarning bir qismini soniyada necha marta uzatish
mumkinligini aniqlaydi.
Eng qadimgi ISA tizim avtobusi 16 bitli qurilma edi. Keyinchalik
32-bitli EISA (Enhanced Industry Standard Architecture) shinasi oʻtka-
zish qobiliyatini oshirgan holda, keyin esa 64-bitli avtobus paydo boʻldi.
Zamonaviy kompyuterlarda protsessorning takt tezligi tizim
shinasi chastotasidan bir necha baravar yuqori. Misol uchun, taxminan
2 gigagertsli protsessor chastotasi bilan avtobus chastotasi 800 MGts
bo‘lishi mumkin. Shuning uchun tizimli shinani «tushirish» uchun unga
qo‘shimcha ravishda kompyuter arxitekturasida bir qancha lokal
avtobuslar qo‘llaniladi. Ular protsessorning turli xil tashqi qurilma-
larning kontrollerlari bilan bevosita aloqasi uchun ishlatiladi. Ushbu
turdagi birinchi avtobuslardan biri mahalliy PCI shinasi bo‘lib, u
ko‘pchilik kontrollerlarni anakartga ulashni ta’minlaydi. Mahalliy
grafik shinasi AGP video kartani ulash uchun ishlatiladi. Har xil tashqi
qurilmalar universal USB interfeysi bilan anakartga ulangan. Endi tizim
shinasiga faqat past tezlikda ishlaydigan qurilmalar - klaviatura va
sichqoncha ulangan.
