248
N.V.Belov bo‘yicha Ca kationlarining
1
/
3
qismi kislorod oktaedrlarida bo‘ladi,
2
/
3
qismi trigonal prizmalarda bog‘langan, shunisi qiziqki, prizmalar o‘z qirralari bilan
Ca dan iborat oktaedrlarga tutashadi va bu blok ikki ksonotlit lentasi oralig‘ida
joylashadi. Ba’zan lentalar truba shaklida o‘raladi, bunda mustahkamlik ortadi.
Ksonotlit qariyb 700
0
C temperaturada parchalanib, vollastonit hosil qiladi. U tabiatda
silikat g‘isht tarkabida uchraydi.
Foshagit - Ca
4
(Si
3
O
9
)∙(OH)
2
. Bu modda Teylor bo‘yicha ilk bor Flint
tomonidan tegishli tarkibli shishada 300…350
0
C temperaturada to‘yingan bug‘
muxitida sintez qilingan. Keyinchalik uni ko‘pgina tadqiqotchilar
turli sharoitlarda
xilma-xil asos materiallardan sintez qilib olganlar. Foshagit uchun ninasimon va tolali
kristallar xosdir. U 700
0
C temperaturada parchalanib, vollastonit hosil qiladi.
Gillebrandit C
2
SH (bundan keyin gidrosilikat belgisi shu sistemaga doir
adabiyotlarning ko‘pligi tufayli Bogg bo‘yicha ifodalanadi). Turli tadqiqotchilar
ishlatadigai kalsiy gidrosilikatlar belgilari juda xilma-xil bo‘lib,
ayniqsa yuqori
bosimli bug‘ ta’sirida olingan mahsulotlarda bu belgilar ko‘pincha bir-biriga to‘g‘ri
kelmaydi. Bogg boshqa avtorlar qabul qilgan nomlardan farqqiladigan kuyidagi 22-
jadvalda keltirilgan sistematik nomenklaturani tavsiya etdi.
22-jadval
Tarkibi
Taklif etilgan nomlar
Torvaldson
Besse
Teylor, Teylor
va Besse
Bogg
C
2
SH
0,9-1,25
C
2
S-gidrat I
C
2
S
-gidrat
C
2
S
-gidrat
C
2
SH(A)
C
2
SH
1,1-1,5
C
2
S-gidrat II
C
2
S
-gidrat
C
2
S
-gidrat
C
2
SH(V)
C
2
SH
0,3-1
C
2
S-gidrat III
C
2
S
-gidrat
C
2
S
-gidrat
C
2
SH(S)
C
2
SH
0,67
-
-
C
2
S
-gidrat
C
2
SH(D)
C
2
SH
2-4
-
-
C
2
SH (II)
C
2
SH
2
CSH
1,1
-
-
flint CSH
CSH(A)
C
1-1,5
SH
1-2,5
-
-
CSH(I)
CSH(V)
249
Gillebrandit - tabiiy mineral bo‘lib uning xossalari yaxshi o‘rganilgan. U tegishli
tarkibdagi ohak va qumtuproq aralashmasidan 150…250
0
C temperaturada to‘yingan
suv bug‘ida ishlov berib sintez qilinadi. Gillebrandit 520…540
0
C temperaturada
degidratatsiyalanadi. Uning Belov va Mamedov belgilagan struktura formulasi
Ca
12
(Si
6
O
17
)∙(OH)
4
∙12Ca(OH)
2
. Gillebrandit CO
2
ta’sirida
parchalanib CaCO
3
va
amorf SiO
2
hosil bo‘ladi. Bu xodisa suniy hosil bo‘lgan C
2
SH ning barchasida
kuzatiladi, uning kuyidagi formalari mavjud:
C
2
SH(A)—tabiatda ma’lum emas, mexanik mustahkamligi past,
chunki u
bitishib ketishi qiyin bo‘lgan plastinkalar hosil qiladi;
C
2
SH(B) —sun’iy gillebrandit;
C
2
SH(S)—tabiatda ma’lum emas, gidratatsiya xodisasida vujudga keladi;
va
=C
2
S,
R
