254
Kalsiy gidrosilikatlar sintezi ohakning to‘liq bog‘lanishi bilan,
shuningdek,
keyinchalik uning ilgari hosil bo‘lgan metastabil fazalar kristall turlarining qayta
tuzilishi sababli qisman ajralishi bilan birga kechadi. Biroq, erkin ohak bilan
mahsulot mustahkamligi o‘rtasida hech qanday bog‘liqlik ko‘zatilmagan.
Temperatura ko‘tarilgan sari mustahkamlik holati yana ham asosli
gidrosilikatlarga o‘taveradi, ayni vaqtda gidrosilikatlarining asosliligi boshlang‘ich
mahsulotlarning tarkibiga bog‘liq bo‘ladi.: Ularning
asosliligi qanchalik yuqori
bo‘lsa, avtoklavda yana ham yuqori asosli gidrosilikatlar hosil bo‘ladi.
P.I.Bojenov bir qancha ishlarni analiz qilib avtoklav materiallar texnologiyasi
uchun amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan ayrim xulosalarni chiqardi
1. Ohak va kvarsning C/S =2 va undan yuqori aralashmalari uchun 175…
200
0
C temperaturada, albatta aralashma tarkibida C
2
SH(V) bilan birga C
2
SH(A) ham
hosil bo‘ladi. Barcha temperaturalarda kalsiyning bu ikki gidrosilikatlar aralashmasi
qayd etiladi. Agar aralashma ohak hamda amorf SiO
2
dan tayyorlangan bo‘lsa faqat
C
2
SH(B) hosil bo‘ladi. Agarda C
2
S
ga avtoklav ishlovi berilsa, 200…225
0
C
temperaturada hosil bo‘lgan ikki kalsiy gidrosilikatning tarkibini belgilash mumkii.
Temperaturaning asta-sekin o‘zgarishi 175…200
0
C temperaturada ham (avtoklavdagi
bosim 0,9…1,2 MPa) C/S=2 va undan ortiq nisbatdagi aralashma tayyorlash uchun
foydalanilgan dastlabki mahsulotlar strukturasiga bog‘liq ravishda xilma-xil
gidrosilikatlarning hosil bo‘lishiga olib keladi.
2.Z faza 130…150
0
C temperaturada C/S<1 tarkibli aralashmada barqaror
hisoblanadi. Temperaturalar farqi juda kichik, bu esa hosil bo‘lish
sharoitlarining
cheklanganligiga dalildir.
3. Tobermorit 120…140
0
C temperaturada C/S ning nisbati 1:1 dan 5:4 gacha
bo‘lgan aralashmalardan hosil bo‘lishi mumkin.
4. Ikki kalsiy gidrosilikatlar barqaror bo‘lmagan 100
0
C dan past temperaturada
C
2
SH
2
ancha barqaror birikmalarga aylanadi, ya’ni CSH(B) va Ca(OH)
2
.
5. C
3
S va C
2
S moddalar gidratatsiyalanganda C
2
SH
2
hosil bo‘ladi, u aralashma
tarkibida faqat Ca(OH)
2
ning miqdori ko‘p bo‘lganda va past temperaturalarda
255
barqarordir. Tarkibida C
2
S bo‘lgan, aktivligi past bog‘lovchi
moddalarning normal
qotishida Ca(OH)
2
qo‘shilishi shu bilan izohlanadi.
6. C
3
S keng temperatura oralig‘ida: 20
0
C dan 280…300
0
C gacha darhol ikki
kalsiy gidrosilikatlarga aylanib, Ca(OH)
2
ajralib chiqadi. Bunda boshlang‘ich
mahsulot C
3
S birikmasidan tarkib topgan bo‘lishi shart emas,
aralashma tarkibida
CaO:SiO
2
=3:1 bo‘lsa kifoya. Temperatura 210…280
0
C bo‘lganda C
3
SH barqaror
turadi, temperatura pasaygani sayin u parchalanib Ca(OH)
2
ajralib chiqadi.
7. Bir kalsiy gidrosilikatlar eng barqarordir. Ular C/S tarkibida 2/3 dan 3/1
miqdorda juda keng 20…350
0
C temperatura intervalida bo‘ladi.
8. Past asosli aralashmalarda individual fazalar ustun keladi: girolit, tobermorit,
ksonotlit va ayniqsa CSH(B). Dastlabki aralashmada CaO miqdori ortib
borishi bilan turli gidrosilikatlar aralashmasining hosil bo‘lishi kuzatiladi va
barqarorlikni ta’minlovchi temperaturalar intervali kamayadi.
Barqaror birikmalarning hosil bo‘lishi erkin energiya ajralishi bilan bog‘liq.
Kimyoviy energiya zahirasi qanchalik kam bo‘lsa kimyoviy birikma shunchalik
barqaror bo‘ladi. Aytilganlardan ko‘rinib
turibdiki, kalsiy gidrosilikatlarning
barqarorligiga aralashma tarkibi va temperatura sharoitlari ta’sir ko‘rsatadi.
So‘nggi yillarda Sankt-Peterburg qurilish materiallari institutining qurilish
materiallari kafedrasida P.I.Bojenov rahbarligida o‘tkazilgan tajribalar natijasida
magniy-gidrosilikatlar asosida ham sun’iy tosh olish mumkinligi isbotlandi.
