| SHIFOKOR SIRI HAQIDA
Tib xodimlari bemor bilan o'zaro munosabatda bo'lar ekan, kasalning shaxsiy xususiyatlarini, kasallik keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan asabiy ta'sirlanishni, madaniyat darajasini hisobga olishi va albatta shifokor sirini oshkor qilmasligi kerak. Shifokor siri deganda ko'pincha bemor to'g'risidagi ma'lumotlar (bu ma'lumotlar asosan bemorning o'zidan olinadi), kasallikning noxush yakuni, psixologik (inson ruhiga) ziyon yetkazuvchi tashxis tushuniladi. Tibbiyot xodimining faoliyatida aksariyat shunday hollar bo'ladiki, shifokor siri «aldash» bilan bog'liq bo'ladi, bu «muqaddasyolg'on» deb ataladi. Masalan, kasalligi o'limga olib boradigan bemorga uning ahvoli og'ir ekanligini gapirmaslik kerak. O'limi aniq bo'lgan bemorlarga sog'ayib ketishiga umid bildirib aytilgan so'zlar tasalli beradi. Kasallikning kechish tarzi va uning qanday tugashi haqidagi ma'lumotlarnigina emas, shu bilan birga bemorlarning xufiyona hayoti haqidagi ma'lumotlarni ham oshkor qilib bo'lmaydi, chunki bu hoi ularga qo'shimcha azob-uqubat keltirishi va shifokor, hamshiraga bo'lgan ishonchga putur yetkazishi mumkin.
Tibbiyot xodimlari bemorga uning haqiqiy tashxisini ma'lum qilishi yoki qilmasligi haqida fikr yuritishlari zarur. Agar ular bemorga tashxisni bildirishga qaror qilsalar, uning bosqichi, asoratlarini yengil shaklda, bemorni asta-sekin tayyorlagan holda, bosqichma-bosqich aytishni o'ylab ko'rishlari kerak. Tabiiyki, unga hamma narsani gapirib bo'lmaydi, lekin ziyoli, tushunadigan bemor oldida «sukut saqlash» yoki ikkilanish foydadan ko'ra, ko'proq zarar keltiradi.
Shu o'rinda ta'kidlash kerakki, bemor uchun aytilmagan «yomon xabar», aytilgan «yomon haqiqatudan dahshatliroq tuyulishi mumkin. Masalan, bir qator kasalliklarda, jumladan, zararli o'smalari bo'lgan xastalarga tashxis ma'lum qilinmaydi, onkologiya shifoxonasiga kelgan kasal o'zidagi shish «yomon»mi yoki «yaxshi», degan iztirobli kechinmani boshdan kechiradi va tabiiyki, buni shifokordan yoki hamshiradan so'rab-surishtirishga doimo harakat qiladi. Onkologiya kasalligiga uchragan bemorlar psixikasi juda nozik va ta'sirchan bo'ladi. Bu hoi, ayniqsa, kasallikning yaqinlashib kelayotgan oqibatini his qilganda namoyon bo'ladi. Shunday sharoitda hamshira baland ovoz chiqarib gaplashishi, qah-qaha bilan kulishi bemorni muvozanat holatidan chiqarib yuborishi mumkin.
Bemorlarga tashxis, davolash, asoratlar va qaytalashlarning oldini olish bilan bog'liq bo'lgan ko'pgina ma'lumotlar bildiriladi. O'z-o'ziga yordam berish yo'Uari ko'rsatilib, maxsus eslatmalar bilan ta'minlanadi. Masalan, oddiy misol - shifokor qandli diabet kasalligining mohiyatini faqatgina tushuntirmay, balki diabetga qarshi parhez, bemor o'zi yolg'iz qolgan hollarda in'eksiyalarni bajarish texnikasini o'rgatishi, turli xil insulinlar va ichiladigan dorilarning xossalari, koma oldi belgilari va boshqalar haqida ma'lumot berishi kerak. Shu tariqa tushuntirishlar infarktdan keyingi kardioskleroz, gipertoniya kasallig:, aritmiyalar, oshqozon-ichak yara kasalligi va boshqa xastaliklari bo'lgan bemorlar uchun zarurdir.
Shifokorning oiimi muqarrar bo'lgan og'ir bemor to'shagi yonidagi xatti-harakatlari tibbiyot deontologiyasining muhim va mushkul masalasi bo'lib kelmoqda. Masalan, bemorga o'lim ehtimolini ma'lum qilish yoki qilmaslik, agar bu haqda axborot berilsa, uni qaysi sharoitda va qay tarzda amalga oshirishdadir. Barcha zamonlarda bu masala aniq ravishda manfiy yechimga ega bo'lgan. Buning uchun bir qator kcskin asoslar va fikrlar mavjud. Bemorga mutlaqo najotsiz oxir-oqibat to'g'risidagi «achchiq haqiqatni» ma'lum qilish - bu, avvalo, uning hayotidagi eng muhim narsa - umidini tortib olish, oxirgi kunlari va soatlarini zimiston tunga, tubsiz qora jarlikka tushishga aylantirishdir. Bunday hollarda shifokor, hamshira bemor ko'ngliga sog'ayib ketish umidini solishi va unda kasallikka qarshilik ko'rsatish hissiyotini kuchaytirishi zarur.
Shifokor bilan bemor o'rtasidagi munosabatning yana bir tomoni bemorga tayinlangan shaxsiy tartib, parhez, dori-darmonlar bilan davolashning rejalarini tushuntirish va to'g'ri tashkiletishdan iborat.
X asrning taniqli olimi Ali Ibn Abbos Axvaziy o'zining «Shifokorlar uchun o'gitlar» asarida yozganidek, bemorlarni davolash jarayoniga e'tibor berish va davo uchun faqatgina dorilarni emas, balki to'g'ri ovqatlanishni ham qo'llashga harakat qilish zarur. Bemorlarga asoratli yoki xavfli dorilarni buyurish, xuddi shuningdek, ularni u yoki bu xastalikni davolayotganda bemorlar orasida targ'ib etish mumkin emas. Faqatgina tartibli ravishda va ta'siri ma'lum dorilarni qabul qilish, parhez to'g'risida batafsil. qat'i va ishontira oladigan darajadagi ko'rsatmalarni ham nazorat qilish zarurdir. Shu tariqa, yuqori deontologik kuchga, xususan bemorlar bilan so 'z orqali aloqaga, davoga uquvli bo'lish - lib xodimlari faoliyaiidagi zarur iy ko 'nikmadir.
|
