| Hamshira so'zining o'zi nihoyatda chuqur mazmunga ega. Hamshira - «bir onadan sut emgan» degani. Demak, har bir inson uchun u tug'ishgan opa va singildir. Gap shundaki, hamshira, ayni vaqtda, tibbiyotning rasmiy vakilasi. U shifokor bilan bemorni bog'lab turuvchi va shu sababli davolanish jarayonini amalga oshiruvchi asosiy vositachi. Shifokor bemorning dardini to'g'ri aniqlab, zarur dori-darmonlarni belgilashi mumkin. Lekin bu ko'rsatmalarning qay tarzda ijro etilishi va binobarin, samarasi hamshira mahoratiga bog'liq.
Endi yana bir qadriyatimizga yondashsak. Buyuk hazrat Alisher Navoiy: «Sihat tilasang ki/p yema, izzat tilasang ko'p dema»,-deb alohida uqtirgan ekanlar. Bu hikmat hammamizga, ayniqsa, shifokorlarga dasturulamal bo'lmog'i joizdir. Bundan mingyilavval Ibn Sino ta'biricha, shifokor qiyofasining ustuvorligi uning sog'lom va ko'rkam xulqli bo'lishi bilan ifodalangan:
Adab bilan inson izzat topadi.
Obro'yu, sharafu xizmat topadi.
Adab sohibi-la so'zlashgan kishi
Ruhiga darmonu lazzat topadi.
Buyuk alloma Ibn Sino asarlarini bo'lajak shifokorlar chuqur o'rganishlari va mukammal o'zlashtirishlari lozim. Misol uchun, o'qishni «Tib ilmi va uning vazifalari»dan boshlagan ma'qul. «UnsurIar nima?», «Mijoz haqida», «Kasallik, uning sabablari», «Kasalliklarning davrlari haqida», «Atrofni o'ragan havoning vujudga ta'siri haqida», «Yaxshi havo haqida», «Yil fasllarining ta'siri haqida», «Turar joylarga bogiiq hukmlari», «Eyiladigan va ichiladigan narsalar keltirib chiqaradigan hodisalar haqida», «Suvlar haqida», «Hammomga tushish», «Quyoshga toblanish va qumda yotish», «Sog*liq va kasaliikning sababi va o'limning muqarrarligi haqida», «Bolalarga qo'llaniladigan tadbirlar», «Balog'atga yetgan kishilar uchun umumiy bo'lgan tadbirlar», «Hammomlarda cho'milish haqida», «Ovqatlanish tadbiri», «Suv va ichimliklarni ichish tadbiri», «Uyqu va uyg'oqlik haqida», «Keksalar tadbiri», «Yilning turli fasllaridagi tadbirlar va havoni sog'lomlashtirish haqida», «Safar qiluvchilar tadbiri»; «Davolanishning umumiy qoidalari» bo'limidan esa: «Gavdani bo'shatish haqidaw, «Qon olish haqidax, «ZuIuk solish», «Og'riqlarni to'xtatish haqida» kabi qonunlarni puxta bilishlari, ayniqsa, hamshiralarning kundalik ishlarida juda asqotadi.
Ana endi hamshira falsafasi haqida birozfikryuritsak'. Falsafa - olamning bo'lak va qismlarini o'zaro bogiiq, bir butun holda o'rganadigan fan. Shu nuqtai nazardan har bir kishi, har bir bemor ham butun bir olam. Sog'Iom inson yoki bemor bilan qanchaiik ko'p va diqqat bilan suhbatlashar ekansiz, siz uning qanchaiik keng fikrli, bilimli, o'ziga xos xulq va fei-atvorga ega inson ekanligiga ishonch hosil qilasiz. Uning jismoniy azoblari va ruhiy qiynalishlarini bilish esa sizni yanada murakkabroq muammolar olamiga olib kiradi. Shunday ekan, bemor bilan uzoq vaqt va bemorlik davrining asosiy qismida birga bo'luvchi hamshira haqiqiy falsafiy fikr yurituvchi, masalaga keng va chuqur yondashuvchi mutaxassis bo'lmog'i zarur. Hamshiraning ixtiyorida o'nta bemor bo'lsa o'nta, yuzta bemor bo'lsa - yuzta olam mavjud. Inson qiyofasiga ega har bir olamni yaxshi anglash uchun o'rganmoq zarur. Har birodam bir butun olam. Uning jussa-tanasining barcha qism-bo'laklari bir-biriga bog'liq. Hamshira bularni inobatga olib ish olib borishi zarur.
Xo'sh, hamshira bemor bilan qanday so'zlashgani ma'qul: uzoqmi yoki qisqa? Kasal bilan so'zlashish hajmi ko'pgina omillarga bog'liq bo'lib, hamshiradan juda nozik, o'ziga xos me'yorini talab etadi. Suhbat davomiyligi va mazmuni bemoming ahvoli, uning madaniyat darajasi, fe'1-atvor xususiyatlariga bevosita bog'liqdir. Shunga ko'ra, bemor bilan suhbatlashayotganda hamshira me'yorni bilishi, kasalning suhbatdan qanday ta'sirlanayotganini sinchkovlik bilan kuzata olishi kerak. Barcha tushuntirishlar lo'nda, aniq, qat'i, bemorlar uchun mutlaqo tushunarli bo'lmog'i lozim. Yoqimli va shirin so'z bilan murojaat qilishda, samimiy tabassumda hamshiraning o'z bemorlariga g'amxo'rligi va diqqat-e'tibori ifodalanadi. Biroq hamshiraning diqqat-e'tibori va samimiyligi xufiyona tarzda bo'lmasligi, bemorlar o'zlari bilan hamshira o'rtasidagi yaqinlik munosabatlarini suiste'mol qilishga yo'l qo'ymasligi va shunga muvofiq o'zining xatti-harakatlarini tartibga solishi va bemorning xulq-atvorini kuzatib borishi kerak. Bemor bilan suhbatda uning kechinmalarini yengillashtirishga intilish belgilangan dori-darmonlarga qaraganda yaxshiroq ta'sir ko'rsatadi. Bemorni diqqat bilan tinglay olish kasal haqida zarur ma'lumotga ega bo'Iishda yordam beradi. Hamshira ishga kelgani zahoti o'zining barcha bemorxonalaridan xabar olishi va ish kuni yakunida hech boimaganda juda qisqa muddatga barcha bemorlarining xonasiga kirib chiqishi ayni muddao bo'lar edi. Bu bemor ruhiyatiga bag'oyat ijobiy ta'sir ko'rsatadi: bemorlar o'zlarini bir necha soat davomida hamshiraning uzluksiz kuzatuvi ostida bexatar sezadilar, hamshira ana shu vaqt ichida o'zlariga xizmat ko'rsatishiga, uning juda ham ziyrak ekanligiga, kun davomida xastalardan bir necha marotaba xabar olishiga ishonch hosil qiladilar.
Erta bilan bemorlar yotadigan xonalarga qilingan tashrif 5-10 daqiqa davom etsa-da, bu ular uchun katta ahamiyatga ega.
Tibbiyotda shunday bir ibora bor: «Yaxshi parvarishlangan bemor». Bunda bemorlarning yaxshi jismoniy, gigiyenik parvarishigina (yaxshi ovqatlantirish, joylashtirish, xona havosini o'zgartirish, kiyim-kechak va choyshablarining tozaligi va h.k.) emas, avvalo mohirlik bilan olib borilgan «ruhiy parvarish»: bemorga to'g'ri ma'lumot berilgani, ruhiy ahvoli yaxshiligi, asta-sekin tiklanayotganligi, hamshira bilan yaxshi munosabatda ekanligi tushuniladi. Ish kunining boshi va oxirida hamshiralarning bemorxonalarga qisqa muddatli tashrifi davolash muassasalarida «iliq ruhiy iqlimni» yaratishga asos bo'ladi.
|
