| Tafakkur shakllari: tushuncha, hukm va xulosa
1. Tushuncha, hukm va xulosalar shuningdek o'ziga xos xususiyatlari va ma'nosi bilan turli sohalarda foydalaniladigan maxsus terminologiyalardir.
1. Tushuncha: Tushuncha, bir narsaning qandaydir xususiyatini yoki xususiyatlarini ifodalaydigan mazmunli tanish so'zdir. Mashxur misollardan biri "Tushuncha ergashib qolmoq" degan ifodadir, bu deganidek ergashib qolish bir narsa yaxshi bo'lgan maqbul normaga mos kelishidir.
2. Hukm: Hukm, narsa haqida ta'rif beruvchi so'zdir. Hukmning ixtiyoriy darajasi (qat'i, darayimsiz), uning necha qismi bilan to'ldirilganligi (o'q yoz yo'q yoki justajoyi), kimga tegishli ligi (oxirat, hokim, dini hech kim), majburiyat (foydalanuvchini majburiyatga tushirish, o'q yo'q qilish yoki odamlarni qo'shib-tushirish) - hamma hukm turlarning xususiyatlaridan kelib chiqariladi.
3. Xulosa: Xulosa, bir amtformada shuningdek bir masalaning asosiy tushunchalarini jamiyati va asosiy ta'sirchan navbatlaridan iborat qismini ifodalaydigan so'zdir. Xulosaning maqsadi, masalani yetakchi nuqtalarini aniqlash yoki o'z vaqti va resurslariga ko'ra qabul qilingan qarorlarni ifodalashdir.
Umuman olganda, tushuncha bir narsaning asosiy qandaydir xususiyatini, hukm u bu narsaga ta'rif berish va xulosa u shuningdek masalaning muhim qismini aks ettirish maqsadini bildiradi.
2. Tushunchalar o’rtasidagi munosabatlar, konseptlar, ideyalar, fikrlar yoki g'oyalar o'rtasidagi aloqalardir. Munosabatlar, odamlarning bir-biri bilan muloqotda bulishlari, ishbilarmonlikda hamkorlik qilishlari yoki bir-biriga fikir bildirishlari orqali shakllanadi. Tushunchalar o’rtasidagi munosabatlar, o’zgaruvchan va daxlsiz bo'lib, harmoniyali xususiyatlarga asoslangan kelgan xoli va qobiliyatni bildiradi.
Tushunchalar o’rtasidagi munosabatlar, qayirib ketgan fikrlarga, pochta almashishga, boy o'rtaga qaramasdan va ekspertlik, hamkorlik va himoya, qayta tiklash va umuman o'zaro istiqbolni o'z ichiga olgan boshqa mufassallashtrilgan mazkur munosabatlarga asoslangan xususiyatlarga ega. Bu munosabatlar, insonlar o'rtasidagi aloqalarni ko'proq va chegara engish qilishi va qo'llab-quvvatlashi mumkin.
Tushunchalar o’rtasidagi munosabatlarning yaxshi bo'lishi uchun muhim bajaruvchi bo'lgan qator hududiy amaliyotlarga misollar, ish birliklari, o'qitish tizimlari, siyosiy tashkilotlar va shaxsiy munosabatlar kirish mumkin. Yaxshi tushunchalar o’rtasidagi munosabatlarning asosiy xususiyatlari shu bo'lib, haqiqiyyorlilik, istiqbollik, tushunchalar qo'llash va qo'llab-queda qilish, qayta tiklash va kompromissiz holatda mehnat qilishni talab qiladi.
Bundan tashqari, bog'liq shaxslar o'rtasidagi munosabatlarning mustaqil ravishda bo'lishi muhimdir. Har qanday munosabatlarni yosh qidiruvchi va o'zaro foyda olish uchun korxonalarga muhtoj bo'lishi ham muhimdir.
So'ngi narsa, munosabatlarning samaradorligini va rivojlanganligini ta’minlash uchun tushunchalar o’rtasidagi munosabatlar ustidan ishlash lozimdadir. Bu, har qanday masalalar yuzasidan tavsiyalar hamda yechimlarni izlovchi shaxslar, tizimlar va tashkilotlar tomonidan amalga oshirilishi mumkin.
3. 1. Moslik: Bir kishi boshqa bir kishiga tanqislik bildirishi mumkin. Misol uchun, bir kishi moslik qilayotganligini bildiradi va boshqasi uchun katta yutuq qoldiradi.
2. Qisman moslik: Shaxslar orasidagi o'lchovlar, egilishlar va faktlar bo'yicha moslik bildirish mumkin. Misol uchun, ikki kishi haftada o'zlarini bir necha marta ko'rishadi, bir-biri bilan bir xil turg'unlikda tabiatda saroyib turishi kabi.
3. Bo’ysunish: Shaxslar orasidagi qarashlarning o'zaro kengayishi va ularga moslashish. Misol uchun, ikki o'g'il bola o'rmon sinovlarida yaxshi natijalar olganligi uchun bir-biriga qo'shilishadi va hamkasbligi orqali yaxshilashishadi.
4. Hukm, biror bir narsani boshqarish uchun berilgan yo'riqnomadir. Hukm, turli turlarini ko'ra oddiy, murakkab, ayiruvchi, birlashtiruvchi va shartli hukmlardan iborat bo'lishi mumkin. Quyidagi misollar orqali bu turlarni yaxshi tushunish mumkin:
1. Oddiy hukm: "To'xtang, qo'shin va suyaning!" - bu oddiy bir hukm, bitta amalni bajarish uchun o'rgatilgan. Bu hukmga asosiy yana ikki amal qo'shulishi mumkin, masalan, "Farq bilan to'xtang, qo'shin va suyaning!"
2. Murakkab hukm: "O'z joyida tanaffus qiling va saqlab turing!" - bu hukm, ikki amalni birlikda bajarish uchun berilgan, birinchi amalning yana bir nechta shartlar bilan bajarilishi talab qilinadi.
3. Ayiruvchi hukm: "Yaxshi o'yinlardan birini tanlang: futbol yoki basketbol!" - bu hukm, berilgan variantlar orasidan foydalanuvchining birini tanlashini talab qiladi, bu yerda futbol yoki basketbol tanlov variantlari.
4. Birlashtiruvchi hukm: "Ko'chaga yurishni boshlang va musicaga doimiy e'tibor bering." - bu hukm, ikki amalni bir ozodlikda bajarish uchun berilgan, birinchi amalning, ikkinchi amalni amalga oshirishini talab qiladi.
5. Shartli hukm: "Ajoyib kitobni o'qing bo'lsa, uni doimiy e'lgalilikda saqlang!" - bu hukm, boshqa bir amalning mavjudligiga bog'liq bo'lib, uyga kitobni o'qinganida, uni doimiy saqlashini talab qiladi.
Bu misollar hukmning turli turlarini aks ettiradi va ulardan tushunarli misollarni keltirishga yordam beradi.
5. Induktiv hulosa chiqarish: Bu usulda, boshlang'ich faktlar yoki e'tiborli ma'lumotlar to'plami asosida umumiy qoidalar, tartibotlar yoki taniblar aniqlashga o'xshash konseptlarga ega bo'ladigan ma'lumotlarni izlash yoki tasavvur qilish amalga oshiriladi. Misol uchun, agar to'plamda har bir qushning sirtida torg'aydigan qattiq soch o'rniga qattiq soch ekanligini kuzatsangiz, bu har bir qushning sirtidagi sochni yoqishga intilishiga asoslangan umumiy qoidalar aniqlab olishga imkon beradi.
Deduktiv hulosa chiqarish: Bu usulda, umumiy qonuniy qoida yoki tartibotlardan, uni belgilangan bir holga ilmiy tajribalar orqali chiqarish amalga oshiriladi. Misol uchun, agar barcha odamlar esa namlikda tuzalgan ovqatdan xursand bo'lsa, shu asosda barcha odamlarning ovqati tuzalgan joylarida yoki uning tuzilishi xolis emasdir deyish mumkin.
Ingliz tilida misollar:
Induktiv hulosa chiqarish:
1. Har bir qatori ularni bo'lgan muzqaymoga taqsimlangan taomlar bilan to'ldirilgan.
2. Ular barchasi ularning muvozxonlik palovini yaxshi ko'radi.
3. Natijada, ularning har biri muzqaymoqni taqdim etgan taomlar bilan to'ldirilgan ovqatlar bilan ko'z yashaydi.
Deduktiv hulosa chiqarish:
1. Barcha odamlar esa namlikda tuzalgan ovqatdan xursand bo'lsa, unda barcha odamlarning ovqati tuzalgan joylarida yoki uning tuzilishi xolis emasdir.
2. Bobur esa namlikda tuzilgan ovqatni xoslaydi.
3. Natijada, Bobur tuzilgan ovqatni tuzalgan joylarda kurashmaydi.
Mavzu:
|
