Jamiyat falsafasi
1. Jamiyat tushunchasi, o'z ichiga bir qancha mustakil, lekin bir-biri bilan bog'liq tarkibiy qism bo'lmagan, jamlanishgan odam yig'indisi, uning a'zolarining hamkorligi va munosabatlar tizimi, o'zaro aloqalari va faoliyati bilan birlashgandagi umumiy ommaviy tadbirkorlik. Jamiyat odatda normativ qoidalar, qarorlar, samarali madaniy va ijtimoiy munosabatlar tizimi asosida amal qiladi.
Jamiyat strukturasi esa jamiyat tarkibini, jamiyat tuzilishini va faoliyatini o'z ichiga oladi. U jamiyat tarkibidagi tuzilmalar, institutlar, guruhlar, hamkorlik organlari va o'zaro aloqalar tizimini o'z ichiga oladi. Jamiyat strukturasi odatda siyosiy, ijtimoiy, madaniy, iqtisodiy, madaniy-ma'rifiy, ta'lim, sog'liqni saqlash va boshqa sohalar bo'yicha tuziladi va ushbu sohalar asosida faoliyat olib boradi.
2. Jamiyat xaqidagi falsafiy ta'limotlar tarixi oldindanrin kechliklari bilan bog'liqdir. Antik davrda Griq, Roma va Birlashgan Millatlar jamiyatlari o'rtasida Jamiyat (Sotsiologiya) falsafasi shakllanib, Aristotel, Platon, Senekaga qadar joriy bo'lgan falsafiy tushunchalar o'rtasidagi fikrlar tug'ilgan. Islam falsafasi ham jamiyat tuzilishi va u o'zining ko'plab konseptual muammolari bilan jamiyat xaqidagi falsafiy ta'limotlar tarixida o'z o'rnini egalladi.
Keyin, Osmonli imperiyasi, Bizans va qadimgi Rusiyadagi jamiyat tuzilishi o'rtasidagi mustahkam aloqalarni o'sgan uning ta'limoti barqaror bo'lib, jamiyat xaqidagi falsafiy ta'limotlarni o'rganishda o'rindoshiga aylanib oldi.
Eng zamonaviy jamiyat xaqidagi falsafiy ta’limotlar tarixi jadidiy sotsiologiya, antropologiya, iqtisod, siyosatshunoslik, madaniyatshunoslik kabi sohalarda faoliyat yuritadigan olimlar, falsafachilar va ta'limot otish va tadqiqotchilar tomonidan yuqori qadrdan boshlab o'rganilmoqda.
3. Sivilizatsiya tushunchasi, odamlarning ijtimoiy tadqiqotlar, san'at, madaniyat, iqtisod va siyosatning o'rtasida kurashgan kompleks kimyoviy tadbir-korlikdir. Bu tushuncha, inson faoliyatining o'zaro bog'liqlik tizimlarini, madaniy-ma'rifiy chipoliklarini, uning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy tizimlarni o'z ichiga oladi.
Sivilizatsiyalar turli xil xususiyatlarga ega bo'lishi mumkin, lekin ularning asosiy tiplari quyidagilar:
1. Tarixiy sivilizatsiya - Bu sivilizatsiya turi tarixning mubtadiy davrlaridan kelib chiqqan sivilizatsiyalardir. Misol uchun Misr, Mezopotamiya, Grek va Roma sivilizatsiyalari.
2. Modern sivilizatsiya - Bu sivilizatsiya turi, tajribalar, texnologiyalar va madaniyatning yuqori darajada, ayniqsa, 18-19 asrlarda o'zgarishlarga uchragan sivilizatsiyalardir.
3. Global sivilizatsiya - Bu sivilizatsiya turi, globalizatsiya jarayonlariga o'xshash ravishda global o'tishmalar, ommaviy ko'plik tajribalari yuzaga chiqqan eng so'nggi marta kurashgan sivilizatsiyalardir.
4. Regional sivilizatsiya - Boshqaruvi sivilizatsiyalar. Masalan, Sine, Yapon, Hind, Arab va boshqalar sivilizatsiyalari bu toifaga kiradi.
Bu sivilizatsiyalar turini yanada chirib ko'rsak, ularning har birining o'zining o'ziga xos rivojlanish, madaniy qadriyatlar, iqtisod, siyosat va madaniyat xususiyatlari mavjud bo'ladi.
4. Madaniyat va sivilizatsiya, inson faoliyatining ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy, diniy, san'at, sayohat va siyosiy tizimlari bilan bog'liqlikka ega bo'lgan va ularning o'zaro aloqasi hamda o'zara qatnashchiligi ko'rsatadigan, o'zining xususiyani o'z ichiga olgan kimyoviy modellar hisoblanadi.
Madaniyat inson faoliyatining ma'rifat, san'at, adabiyot, musiqa, madaniy-ma'rifiy boyliklar kabi ijtimoiy fikr-faanoniylar, maqsadlarga, qadriyat va manfaatlarga ega bo'lgan barcha tuzumlarini ijtimoiy anglatadi. Bu faoliyatga o'zining uning madaniy va sayohat tizimga ta'siri kengdir.
Sivilizatsiya esa ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy tizimlar jamlanmalariga aytib, ularning o'zaro aloqasi va faoliyatini anglatadi. Sivilizatsiya, odam faoliyatining maqsadlari va vazifalarni amalga oshirish, ijtimoiy, iqtisodiy va diniy tizimlarni o'z ichiga olgan kimyoviy modellari va ularning xususiyatlarini ta'riflaydi.
Bunday, madaniyat va sivilizatsiya o'zaro aloqa va bir-biriga qo'shilishi bilan inson faoliyatining o'zida aks etgan kompleks va keng tushunchani ifodalaydi.
Mavzu:
|
