yangilarini barpo etish eng og‘iri edi. X iva dehqonlari har yili kanallam i to-
zalashga, k o ‘tarm alam i qurish va qayta tiklashga, to ‘g ‘onlar va k o ‘priklam i
ta ’m irlashga chiqardi. Bu ishlarga dehqonlar o ‘z ish qurollari va oziq-
ovqati bilan kelardi. M ajburiy ishga chiqm aganlar esa m uayyan m iqdordagi
m ablag‘ni xazinaga to ‘lashlari shart b o ‘lgan. X on farm onlarini e ’lon qiluv
chi jarchi o ‘z foydasiga
afanak puli
y ig ‘gan b o ‘lsa, ishlar nazoratchisi va
m utasaddisi ham o ‘z ulushini olishga harakat qilgan.
D ehqonlar aholining 90% ga yaqinini tashkil etsalar-da, sug‘oriladigan
yerlarning atigi 5% iga egalik qilishardi. Yersiz va kam yerli dehqonlar esa
yirik zam indorlam ing va v a q f yerlarida ijarachi sifatida ishlab berishardi.
Dehqonlar ulushbay yoki hosilning teng yarm i hisobiga m ehnat qilishgan.
Ishlar yakunlanganidan keyin, odatda, yer egasiga hosilning 40—50% i be-
rilgan. Teng yarm iga ishlovchilar esa
yarim ch ilar
deb atalgan. Yeri ham,
asbob-uskunalari ham, ish hayvoni ham b o ‘lm agan dehqonlar esa zamin-
dorlar qo‘lida turli shartlarga k o ‘nib ishlashga m ajbur edilar. Q arzdor deh
qonlar o cz qarzlarini uzish uchun m a ’lum vaqt davom ida tekin ishlab be-
rishlari lozim edi.
Shu zayilda xonlikda yersiz dehqonlar soni yildan yilga o ‘sib borardi.
Ular xonlar, beklar va ulam ing am aldorlariga tobora qaram b o ‘lib borishar-
di. Bu jarayonlam ing barchasi Xiva xonligining um um iy iqtisodiy va ijti
m oiy ahvoliga o ‘z salbiy ta ’sirini o ‘tkazdi.
