da tezlashtirdi. Shuning uchun X IX asrning o ‘rtalarida bu hududni bosib
olish Rossiya im periyasining birinchi navbatdagi vazifasiga aylandi. Bun-
dan tashqari xalqaro doirada ingliz tovarlarining CTrta O siyoga kirib kelishi,
A ngliyaning bu hududga nisbatan qiziqishi ortib borishi R ossiya im periyasi
hukum atining istilochilik harakatlarini yanada tezlashtirdi. B uyuk Britaniya-
ning O st-lndiya kom paniyasi X IX asrdan boshlab strategik aham iyatga ega
boMgan xonliklam ing tabiiy boyliklari, xom ashyo m ahsulotlariga qiziqa
boshladi. 0 ‘rta O siyoga 1825-yilda M. M urkroft
A ngliya bilan aloqalarni
yoMga q o ‘yish uchun yuboriladi. U B uxoroga kelib, qaytib ketayotganda
ikki ham rohi bilan halok boMadi. 1832-yilda B uxoroga A. B yom s, 1844-
yilda m ayor 1. Volf, 1843-yilda X iva v a B uxoroga kapitan J. A bbot yu-
borilgan.
O 'rta Osiyo davlatlariga harbiy sohada yordam berish v a ularga R ossiya
im periyasiga qarshi harbiy ittifoq tuzish taklifi bilan B uxoroga kelgan A ng
liyaning O st-lndiya kom paniyasi vakillari Ch. Stoddart v a A. K onnoli
1842-yilda am ir tom onidan qatl qilindi. B unga jav o b an
A ngliya hukum ati
Buxoroga qarshi A fg ‘oniston bilan sulh tuzib, ularni qurollantiradi. Shun-
dan keyin A fg ‘oniston B uxoro amirligi hududining bir qism ini bosib oldi.
N atijada 1855-yilda o ‘zbeklar v a tojiklar yashaydigan A m udaryoning janu-
biy sohilidagi hududlar A fg ‘oniston viloyatiga aylantirildi.
XIX asrning o ‘rtalariga kelib A ngliyaning 0 ‘rta O siyoga nisbatan olib
borayotgan bunday siyosati v a podsho hukum atining Q rim urushidagi
(1853—1856) magMubiyati R ossiya im periyasini B uxoro am irligi, Q o ‘qon
v a X iva xonliklarini bosib olish harakatlarini tezlashtirishga undadi.
B uning
uchun u, eng avvalo, unga olib boradigan yoMlar, ayniqsa, R ossiya im
periyasini 0 ‘rta O siyo bilan bogMovchi savdo yoMlarini toMiq o ‘z qoMiga
olishga harakat qildi. B uning natijasida asosiy yoM hisoblangan Toshkentga
boradigan O renburg yoMida harbiy istehkom lar qurdi. Sirdaryoning O rolga
quyilish jo y id a 1847-yilda
Raim q a l'a si
bunyod etildi.
Chegara hududlarida yashaydigan R ossiya im periyasi
fuqarolari boMgan
aholiga talonchilik v a bosqinchilik qilib turuvchi guruhlarning hujum larini
bartaraf etish podsho hukum atining 0 ‘rta O siyoga harbiy yurishlarini bosh-
lashiga bahona boMdi. B undan tashqari to ‘qim achilik sanoati uchun xom
ashyo boMgan paxtaning yetishm asligi 0 ‘rta O siyoni bosib olishga boMgan
harakatlam i tezlashtirdi. Bu davrda A Q SH da shim ol v a jan u b o 'rtasid a
boshlangan fuqarolar urushi (1861—1865) tufayli R ossiyaning to ‘qim achilik
sanoati uchun paxta xom ashyosiga taqchillik vujudga keldi.
X IX asrning birinchi yarm ida 0 ‘rta Osiyo xonliklari o 4rtasidagi uzoq
20
vaqt davom etgan o ‘zaro urashlar
ulam ing iqtisodiy va harbiy jihatdan
zaiflashib qolishiga olib keldi.
Bunday
vaziyat oxir-oqibat xonliklam ing istilo
qilinishlarini osonlashtirdi.
Shunday qilib, XIX asrning o ‘rta-
lariga kelib xonliklar o ‘rtasidagi o ‘za-
ro um shlar, ichki nizo va ziddiyatlar,
davlat boshliqlarining uzoqni k o ‘zlab
ichki va tashqi siyosat olib bormagan-
, . ,
. . .
,
•
,
,
