Birinchidan, raqamli sug‘urta tashkilotlar va fuqarolarning sug‘urta manfaatlarining mavjudligi va ularni raqamli texnologiyalar orqali qondirish natijasida yuzaga keladigan iqtisodiy munosabatlarning bir qismini anglatishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, raqamli sug‘urta raqamli texnologiyalar asosida sug‘urta himoyasini amalga oshirish usulidir.
Ikkinchidan, rivojlanayotgan raqamli iqtisodiyot sharoitida raqamli texnologiyalarning faol rivojlanishi yangi risklarning paydo bo‘lishiga olib keladi, shu jumladan 1990-yillardan beri ma'lum bo‘lgan kiber
risklarning yangi talqini, shuningdek ilmiy tadqiqotlar jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan boshqa risklar.
Rakamli sugurtaning ananaviy risklariga kuyidagilarni kiritish mumkin:
elektron kurilmalarni sugurtalashda (elektro tarmoqlaridagi avariyalar va boshkalar) mahsus risklar;
elektron tijoratning risklari;
kiberrisklar.
Rakamli iqtisodietning o'ziga xos risklarni orasida kuyidagilarni azhratish mumkin:
suny intellektdan foidalanish risklari;
Internet narsalarni sugurtalashda risklar;
raqamli texnologiyalarning aniqlanmagan yoki xoli aniklanmagan boshka risklari.
Raqamli
iqtisodiyotda, an'anaviy risklar deb tasniflanganiga qaramay, kiber-risklarni sug'urtalash dasturlari ayniqsa dolzarb bo'lib bormoqda, chunki yangi raqamli texnologiyalarni joriy etishda kiberhujumlar va kiber-risklarni amalga oshirish uchun imkoniyatlar sezilarli darajada oshadi.
Ilmiy adabiyotlarda kiber risklarning umumiy qabul qilingan ta'rifi yo'q. Turli nuqtai nazarlarni umumlashtirib, shuni ta'kidlash kerakki, kiber risklar raqamli texnologiyalardan foydalangan holda jinoiy harakatlar natijasida tashkilot yoki shaxsga etkazilgan zarar orqali aniqlanadi.
Bir qator mualliflarning fikriga ko'ra, kiber risklar - bu raqamli texnologiyalarga egalik qilish va ulardan foydalanish davomida sodir bo'ladigan risklar, shu jumladan maxsus tarzda anglatilmaganlar, ularning egalarini
ruxsatsiz egalik qilish, o'zgartirish, tarqatish va yo'q qilish natijasida egasiga yoki uchinchi shaxslarga zarar etkazish xavfi bilan bog'liq .
Kiber risklarni amalga oshirishda mumkin bo'lgan zarar turlari sifatida quyidagilarni ta'kidlash mumkin:
raqamli texnologiyalarning shikastlanishi yoki yo'q qilinishi va ularni tiklash xarajatlari natijasida kelib chiqadigan bevosita zarar;
raqamli shaklda pul mablag'lari va boshqa aktivlarni o'g'irlash bi-lan bog'liq bevosita zarar;
raqamli texnologiyalarning shikastlanishi yoki yo'q qilinishi natijasida tadbirkorlik faoliyatidagi uzilishlar bilan bog'liq bilvosita zarar;
sun'iy intellekt va narsalar interneti riski orqali amalga oshi-riladigan kiberhujumlardan kelib chiqadigan bilvosita zarar;
axborot tarqatish bilan bog'liq bilvosita zarar, shu jumladan uchinchi shaxslar to'g'risidagi maxfiy ma'lumotlarni tarqatish;
intellektual mulkni o'g'irlashning bevosita va bilvosita zarari;
raqamli texnologiyalar egasi bo'lgan kompaniya obro'siga zarar etkazish.
Hozirgi vaqtda sun'iy intellektdan foydalanish risklari asosan keng qo'llaniladigan mashina o'rgatish texnologiyalari risklari chatbotlardan elektron haydovchiga qadar biznes uchun eng muhim risklar hisoblanadi.
Sun'iy intellektning yuqori risklari ikki omil bilan bog'liq:
o'quv effektiga erishish uchun raqamli texnologiyalarning kontsentrasiyasi tufayli kiberhujumlarga ko'proq ta'sir qilinishi;
nafaqat foydali bilimlarni, balki xatolarni ham o'rganish
imko-niyatlari, masalan, dasturlashda, bu yo'qotishlarning to'planishiga olib keladi.
Sun'iy intellekt risklari quyidagicha namoyon qilinishi mumkin:
yopilganligi sababli biznesga zarar etkazish orqali. Allianz xavf ba-rometriga ko'ra, sun'iy intellekt dasturlari bilan bulutli xizmat ko'rsatuvchi provayder ishida o'n ikki soatlik to'xtash ushbu xizmatdan foydalanadigan kompaniyalar uchun 850 million AQSh dollari zarar keltiradi;
uchinchi shaxslarning mol-mulki va sog'lig'iga zarar etkazishi mumkin bo'lgan qarorlarni qabul qilish orqali, masalan, yo'l-transport hodisa-sidagi harakatlarga alternativalarni tanlashda;
mehnat bozorini o'zgartirish va ishsizlikning ko'payishi orqali, ay-niqsa ijodiy bo'lmagan
kasblar sohasida;
iste'molchilarning huquqlari va manfaatlarini buzish orqali.
Internet-narsalarni sug'urtalashdagi risklar turli xil narsalarni boshqarish qobiliyati, shuningdek Internet- narsalarda mavjud bo'lgan sun'iy intellekt bilan bog'liq. Internet-narsalarning kam tarqalganli-gi sababli, ulardan foydalanish bilan bog'liq risklar sezilarli darajada yo'q. Shu bilan birga, Internet-narsalari sabab bo'lishi mumkin
bo'lgan yuqori darajadagi zararlarni sodir bo'lishini ta'kidlash kerak:
raqamli va an'anaviy risklarni bir vaqtning o'zida
amalga
oshirilishi;
kiber hujumlarga yuqori darajada chalinishi;
Internet-narsalarni sun'iy aqli xavfli qarorlarni qabul qilishi.
Raqamli iqtisodiyotning o'ziga xos risklarini sug'urtalash nuqtai nazaridan raqamli sug'urtaning rivojlanishi quyidagilar bilan belgilanadi:
milliy iqtisodiyotiga raqamli texnologiyalarni joriy etish darajasi;
raqamli texnologiyalarning rivojlanishi va murakkabligi, birinchi navbatda, sunʼiy intellekt va narsalar interneti, shu jumladan sanoatdagi narsalar interneti;
kiberrisklarni va raqamli iqtisodiyotning boshqa risklarini sug'urta qilish bo'yicha milliy qonunchiligining tayyorligi;
birinchi navbatda syurvey va adjasting infratuzilmasini rivojlantirish;
raqamli risklarni amalga oshirishdan himoya qilish tizimlari darajasi.
