6
suvlarini, termal (issiq) yer osti suvlarini, tozalangan (ikkilamchi) suvlarni, oqava suvlarining bir
qismini, atmosfera yog‗inlarini va tuproqdagi namlikni kiritish mumkin. [503-513]
Dunyoni chuchuk suv resurslari 1200 km
3
ga teng bulgan bir vaqtdagi davrlar suvi xajmi
tabiatda suvning aylanishi tufayli yiliga 40000 km
3
ga yaqin xajmda yangilanadi yoki daryolar
o‘zanidagi suvlar miqdoriga nisbatan 33 marta ortiq suv xajmida. Bu chuchuk suvlar yer shari
axolisini, xayvonot va usimlik dunyosini xamda
tuproq
namligini ta‘minlovchi manbadir.
Qutb muzliklaridan (O = 3000 km
3
) va daryolarni chetlab o‘tuvchi yer osti suv oqimi
(Eosti = 2400 km
3
)dan tashqari. Ko‘rinib turibdiki maydon birligiga tug‘ri keladigan (okim
kalinligi bo‘yicha) suv resurslariga boy qit‘a Janubiy Amerikadir. Uning yer usti va yer osti suvi
oqimlari Yevropa qit‘asining suv oqimiga nisbatan 2 marta katta bo‘lib suv resurslari bo‘yicha 2
chi o‘rinni egallaydi. Undan keyin tartib bo‘yicha Osiyo, Shimoliy Amerika va Afrika turadi.
Daryo oqimining eng kichik ta‘minlanganlik miqdori Avstraliyadadir. Dunyoning qaysi qismida
va xududning maydoniga bog‘lik xolda. Suv oqim kanoli bo‘yicha (tulik va yer osti) Osiyo
qit‘asining suv resurslari birinchi o‘rinni egallaydi. Qolgan qit‘alar suv resurslari miqdori
bo‘yicha quyidagi tartibda joylashganlar: Shimoliy Amerika, Afrika, Yevropa va Avstraliya
okean follari bilan.
Quruqlikni suv balansi tug‘risida tulik tasavvurga ega bo‘lish uchun Grenlandiya, Kanada
Arxipelagi va Antarktida qutb qoplama muzliklaridan (quruqlikni 16 mln.km
2
yeki 11%
maydonini egallagan) okeanga oqib tushayotgan suv oqim miqdorini ko‘rish kerak. Quruqlikdan
dunyo okeaniga oqib kelayotgan daryo oqimi miqdori xaqida. Tulik tasavvurga ega bo‘lish
uchun qutb muzliklaridan oqib kelayotgan suv oqimini xam xisobga olish zarur. V.M.Kotlyakov
okeanga oqib kelayotgan muz va suv oqimlarini miqdorini 3000 km
3
/y ekanligini xisoblangan.
Bundan tashqari daryolarni chetlab o‘tib oqib keladigan yer osti suv oqimlarini miqdorini Zekser
I. va boshq. 2400 km
3
/y teng ekanligini xisoblaganlar.
Shunday qilib, dunyo okeaniga kelib tushayotgan 38830 km
3
/yilga teng daryolar suv
oqimi yana 5400 km
3
/yilga oshirilishi kerak, ana shunda dunyo okeaniga oqib tushayotgan
umumiy suv oqim miqdori 44230 km
3
/yilni teng bo‘ladi, hamda quruqlik ichkarisidagi yopiq
viloyatlar suv oqimi bilan birga umumiy suv oqimi 45060 km
3
/yilni tashkil qiladi.
1-jadval
Ye
