47
mashinasida mahsulotda hosil qilingan notekisliklar nafaqat ipga
uzatiladi, balki piltalash mashinasining defektini kuchaytirgan
holda keyingi bosqichlargacha mustahkamlanib boradi.
Ikkinchidan, pilta hosil qilish mashinasida paydo bo‘ladigan
nuqsonlar yaxlit jarayonda unchalik ahamiyatli bo‘lmagan ulushni
keltirib chiqarishi mumkin. Hozirgi
kunda yuqori unumdorlikka
ega bo‘lgan piltalash mashinalari har bir o‘timda soatiga 400 kg
dan ortiq ip ishlab chiqaradi.
Nuqson aniqlangunga qadar bo‘lgan vaqtda katta miqdordagi
nuqsonli iplar ishlab chiqariladi. Bundan ko‘rinib turibdiki, kalta
shtapelli tolalarni ishlab chiqarish fabrikalarida pilta mashinalarini
to‘g‘ri sozlash muhim hisoblanadi. Shu
bilan birga, yigirish
fabrikasidagi barcha bo‘limlari ichida cho‘zish jarayoni, taralgan
pilta kamdan kam hollarda faqatgina bitta mashinadan o‘tadi:
asosan piltalash 1-o‘tim va 2-o‘tim mashinalari bir-biriga nisbatan
ketma-ket joylashadi va bitta apparatga birlashtirilgan bo‘ladi.
Ip yigirish korxonalari talabni bajarish paytida ikkita o‘timdan
o‘tishi kerak. Ammo hozirgi kunda ishlab
chiqarilayotgan tarash
mashinalariga cho‘zish qurilmalarini o‘rnatilishi hisobiga tarash
piltasini cho‘zilishi, parallellanishi va tekislanishi
hisobiga shtapel
tolalardan ishlab chiqarilayotgan yo‘g‘on iplar uchun tarashdan
so‘ng ikkinchi o‘tim piltalash ortiqcha bo‘lib qoldi,
chunki u
sifatga, hech qanday ijobiy o‘zgartirishlarga sabab bo‘lmaydi,
bu sifatga salbiy ta’sir qilib, asosan tolalarni parallellashtirilishi
hisobiga ro‘y beradi. Bu holda yigirilayotgan yigirish sistemasiga
va ip chiziqiy zichligiga qarab mashinalar ketma-ketligi tanlanadi:
1-o‘tim piltalash mashinasi qo‘llanilsa, 2-o‘tim pilta mashinasi
qo‘yilishi kerak bo‘ladi.
Piltalash mashinasining asosiy vazifalaridan biri –
bu qisqa,
o‘rta va ayniqsa, uzoq muddatli tolalarning bir-biriga nisbatan
siljishi, parallel joylashishi, tekislanishi, piltaning ravonligini
yaxshilash hisoblanadi. Piltalash mashinasiga uzatiladigan pilta
notekisligi yuqori bo‘lib, ularni amaliyotda qo‘llanilishi mumkin
48
emas, tarash mashinasi piltasi odatiy tuganakchalardan tashkil
topgan bo‘lib, tolalarni siljitilishi hisobiga
jingalakligi yuqori
bo‘lgan tolalarni tekislash amalga oshiriladi.
Piltalash mashinasining ishlash samaradorligini baholaydigan
yagona mezon hisoblanmaydi. Shuning uchun piltalash mashinasi
cho‘zish asbobini to‘g‘ri sozlash va o‘timlar soniga nisbatan
maksimallikni emas, balki optimallikni izlab topish zarur.
Ko‘p hollarda tarash piltalarini va har doim tekis iplarni o‘zaro
qo‘shish va piltadagi notekislikni yo‘g‘on,
ingichka joylarini
tekislash uchun piltalar ko‘pincha 6 (kalta tolalar) dan 8 (o‘rta
va uzun tolalar)gacha chegarasida ishlatilishi tavsiya etiladi.
