16
Yürüşdən istifadə əmsalı bir gediş ərzində hesablanarsa, onda
𝛽 =
𝑙
𝑦𝑔
𝑙
𝑦𝑠
Burada
l
yg
– gediş ərzində yüklü yürüş məsafəsi, km;
l
ys
– sıfırlı yürüşün şərti olaraq bir gedişə düşən hissəsini də nəzərə
almaqla avtomobilin gediş ərzindəki ümumi yürüşüdür, km
H
ərəkət sürətləri
Yük avtomobil daşımalarında yükün daşıma şəraiti və xidmət səviyyəsini
müəyyən edən göstəricilərdə biri hərəkət sürətidir. Hərəkət sürətinin artması ilə
avtomobild
ən istifadənin səmərəliliyi, sürücünün əmək məhsuldarlığı yaxşılaşır,
yükün təyinat məntəqəsinə çatdırılması tezləşməklə daşımanın maya dıyıri aşağı
düşür.
Avtomobill
ərin hərəkət sürətlərinin aşağıdakı növləri vardır:
-
Maksimum v
ə ya konstruktiv hərəkət sürəti;
-
Orta h
ərəkət sürəti;
-
Orta texniki sürət;
-
Çatdırma sürəti;
-
Istismar sürəti.
Yük avtomobil daşımalarında əsasən texniki, çatdırma və istismar sürətlərindən
istifad
ə olunur.
Texniki sürət bir çox amillərdən, xüsusən avtomobilin konstruktiv xüsusiyyətləri,
idar
əetmə ustalığı, yol şəraiti, hərəkətin təşkili və intensivliyindən asılıdır.
Texniki sürətə avtomobilin istismar keyfiyyətlərindən
onun dinamikliyi, gediş
rahatlığı, dəyanətliliyi, manevrətmə qabiliyyəti, keçiciliyi və s. təsir göstərir.
Texniki sürət, həmçinin yolun gediş məsafəsinin eni, yol örtüyünün hamarlığı və
v
əziyyəti, yolun görünmə şəraiti, əyrilik radiusu, meylliyin qiyməti və uzunluğu,
h
ərəkətin tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi və s. – dən də asılıdır.
Gec
ə vaxtı hərəkət sürəti gündüzə nisbətən 5 – 10 % aşağıdır.
Texniki sürət aşağıdakı ifadə ilə hesablanır
𝑉
𝑡
=
𝐿
∑ 𝑡
ℎ
+∑ 𝑡
𝑑
,
Burada
L
– avtomobilin qət etdiyi yolun uzunluğu;
∑
𝑡
ℎ
- h
ərəkətə sərf olunan vaxt;
∑
𝑡
𝑑
- yol h
ərəkətinin tənzimlənməsi ilə əlaqədar müddətli,
planlaşdırılmayan, məcburi dayanmalara sərf olunan vaxtdır.
Qeyd etdiyimiz kimi yük daşımalarında istismar şəraiti gün ərzində edilən
yürüşün
L naryad vaxtına
T
n
nisb
əti ilə müəyyən edilir
𝑉
𝑖𝑠
=
𝐿
𝑇
𝑛
Çatdırılma sürətinə çox vaxt yükün sürəti kimi baxılır. Bu sürətin üiyməti yükün
daşındığı məsafənin çatdırma vaxtına nisbəti kimi tapılır. Çatdırma vaxtı, adətən,
17
yüklənmənin qurtardığı andan boşalmanın başlanması anına kimi hesab olunur.
Onda çatdırma sürəti
𝑉
ç
=
𝐿
ç𝑎𝑡
𝑇
ç𝑎𝑡
Ad
ətən, çatdırma sürəti texniki sürətdən kiçik və istismar sürətindən isə
böyükdür
𝑉
𝑡
> 𝑉
ç
> 𝑉
𝑖𝑠
Lakin
uzaq m
əsafələrə yerinə yetirilən bəzi daşıma növlərində bu munasibət
pozula bil
ər.
