3
Ticar
ət ( ticarət şəbəkəsinə və mağazalardan istehlakçılara çatdırılan ərzaq
m
əmulatları və sanaye malları, ictimai iaşə müəssisələri üçün olan yüklər və s.);
Dig
ər yüklər ( zibil, torpaq, donuşluq zamanı yollara səpmək üçün duz, qar,
ərzaq tullantıları, geri qaytarılan ağac və yumşaq taralar, sərgilər üçün olan yüklər,
baqaj, maklatura, arxiv materialları vəs.).
Avtomobil n
əqliyyatı ilə daşınan yüklərin təxminən 35%-i sənaye, 33%-i tikinti,
23%-i k
ənd təsərrüfatı, 5%-i ticarət və 4%-i isə digər yüklərdir.
Göndərişin ölçüsünə görə yüklər aşağıdakı kimi təsnif olunur:
- Kiçik partiyalı. Birdəfəyə müəyyən yük alan üçün komplektləşdirilən, kütləsi 5
t-a kimi v
ə həcmi kuzanın tutumundan az olan yüklər;
- Adi partiyalı. Birdəfəyə müəyyən yük alan üçün komplektləşdirilən, kütləsi
ümümi təyinatlı yollara buraxılan avtomobil qatarının mümkün yük götürmə
qabiliyy
ətini aşmayan ( praktiki olaraq 5 t-dan 30 t-a kimi ) yüklər;
- Kütləvi ( kütləsi 30 t-dan yuxarı olan).
Taranın növünə görə yüklər aşagıdakılara bölünür:
- Tarasız ( qum, gil, daş materialları, dəyirmi meşə materialları, filiz və s.);
- Taralı ( taraya və supertaraya, yəni ikiqat taraya yığılmış ). Supertaraya
misal olaraq süd butılkaları yığılan yeşiyi, karton qutuya yığılmış
m
əmulatların yığılması üçün yeşıkləri və s. göstərmək olar.
Yükləmə - boşaltmanın təşkili əlamətinə görə yüklər ədədi (miqdarı sayılmaqla
t
əyin edilən), qalaq (üst – üstə qalalanmış şəkildə daşınan), tökülən (adətən,
özüboşaldanlarla daşınan) və süzülən ( adətən, sisternlərlə və ya hermetik tara ilə
daşınan ) olurlar.
Bir yük yerinin kütləsinə görə yüklər aşağıdakılara ayrılırlar:
- Normal kütləli ədədi yüklər ( 250 kq-a, diyirlənən yüklər üçün 500 kq-a
q
ədər);
- Artırılmış kütləli yüklər ( 250 kq-dan, diyirlənən yüklər üçün 500 kq-dan 30 t-a
kimi);
- Ağır çəkili yüklər ( kütləsi 30 t-dan çox olan bölünməz ədədi yüklər).
Ölçülərinə görə yüklər ümumi təyinatlı yollarda daşınmağa buraxıla bilən normal
ölçülü və iri qabaritli, yəni qabarit ölçülərindən biri buraxıla bilən ölçülərdən – eni
2,5 m, avtomobill
ə birlikdə nəqliyyat vəziyyətində hündürlüyü 4,0 m, uzunluğu
kusanın arxa bortundan 2 m kənar – artıq olan yüklərə bölünürlər.
Qorunma d
ərəcəsinə görə yüklər üç kateqoriyaya bölünürlər:
- Xüsusi qorunma şəraiti tələb edən ( partlayış və od təhlükəli yüklər, şüşə,
elektron cihazlar);
- Qorunma şəraiti tələb edən ( maşınqayırma məmulatları, mebel,
tikinti
konstruksiyaları);
- Qorunma tələb etməyən ( torpaq, qum, metallar və s.).
4
T
əhlükəlilik dərəcəsinə görə yüklər dörd qrupa bölünür:
1) Az t
əhlükəli ( tikinti materialları, ərzaq məhsulları, sənaye malları);
2)
Ölçülərinə görə təhlükəli ( nəqliyyat vasitəsinin əsas qabaritindən çıxan
detalları olan iri qabaritli yüklər);
3) Tozlanan v
ə qaynar ( sement, mineral gübrələr,
isti asfalt,qızdırılmış
bitum);
4) T
əhlükəli.
Avtomabilin yük götürmə qabiliyyətindən istifadə şəraitinə görə yüklər elğ
sinifl
ərə bölünürlər ki, yük götürmə qabiliyyətindən istifadə əmsalının aşağıdakı
qiym
ətlərini təmin edə bilsinlər: 1) 1,0; 2) 0,71 – 0,99; 3) 0,51 – 0,7; 4) 0,41 – 0,5.
