Erituvchilarga qo’yiladigan talablar

- yorug’likni yutmasligi kerak, ya’ni optik shaffof bo’lishi kerak; 
- sinov moddasi bilan kimyoviy reaksiyaga kirishmasligi kerak; 
- sinov moddasini yaxshi eritishi lozim. 
UB, ko’rinadigan va IQ maydonlardagi monoxromatik nurlanish manbai 
ma’lum diskret to’lqin uzunligidagi nurlanishni chiqaruvchi lazer hisoblanadi. 
Keyin esa, yorug’lik nuri tadqiq etilayotgan eritma to’ldirilgan kyuvetaga 
yuboriladi. Uzatilayotgan yorug’likning intensivligi qabul qilgich (retseptor) bilan 
o’lchanadi. Bunday retseptor sifatidi fotokolorimetrlarda fotoelementlar va 
spektrofotomerlarda fotoko’paytirgichdan foydalaniladi. 
Bu asosiy qismlarga linzalar, ko’zgular va prizmalardan iborat optik tizim 
qo’shilishi kerak. Ular o’z yo’nalishini o’zgartiruvchi paralel yorug’lik nurini 
yaratish uchun xizmat qiladi. Yorug’lik oqimlarini tenglashtirish uchun 
diafragmalar, optik mexanizmlar xizmat qiladi. 
3.7 Yagona nurli va ikki nurli spektrofotometrlar 
Amaliyotda odatda tadqiq qilinayotgan eritmasidan va tarkibida o’xshash 
toza 
erituvchi 
yoki 
taqqoslash 
eritmasidan 
o’tayotgan 
yorug’lik 
intensivliklarining nisbatini aniqlashadi. 
Absorbtsion spektroskopiyada ishlatiladigan qurilmalar quyidagicha 
tasniflanadi (klassifikatsiyalanadi): 
1. Nurlanish (yorug’lik) oqimini monoxromatizatsiya usuliga qarab: 
prizmatik 
monoxromatizatorga 
ega 
bo’lgan, 
yuqori 
darajadagi 
monoxromatizatsiyaga erishish imkonini beruvchi qurilmalar spektrofotometrlar 
deyiladi; agar monoxromatizator sifatida yorug’lik filtrlari ishlatilsa – 
fotoelektrokolorimetr, fotometrlar deb ataladi (3.11 va 3.12 rasmlar). 

 
3.11 rasm. Yagona nurli KFK-3 spektrofotometri. 1 – nur manba’si, 2 – nur 
filtri, 3 – bukilgan difraktsiya panjarasi, 4 – bukilgan ko’zgu, 5 – difraktsiya 
panjarasi 6 – kyuvetka, 7 – nurni qabul qilish instrumenti.
3.12 Rasm. Ko’rinuvchan va UB spektrlarda ishlatiladigan 2 nurli 
spektrofotometrning tuzilish sxemasi. 
 
2. O’lchov usuliga qarab: yagona-nurli, to’g’ridan-to’g’ri o’lchov cxemali 
[fotoelektrokolorimetr KF-77; spektrofotometrlar: ПЭ-5400ВИ/УФ, CF-4, 
CF-4a, CF-5, UV5 (Mettler Toledo); UV-5100 UV/Vis], va ikki-nur bilan 

kompensatsion sxemali [fotoelektrokolorimetrlar: KF-3, KFK-3, KFK-2MP; 
spektrofotometrlar: LEKI SS2109UV; UV-2700 (Shimadzu); Genesys 180 
(Thermo FS)]. 
3. O’lchovlarni ro’yxatga olish usuliga ko’ra: ro’yxatga oladigan va 
ro’yxatdan o’tkazmasdan. 
4. Hozirgi kunda ko’pchilik xorijiy firmalar tomonidan yagona va ikki 
nurli juda ko’p turdagi mukammal zamonaviy spektroskopiya instrumentlari taklif 
qilinmoqda (3.13 rasm). 

Download 4,55 Mb.