Shu bilan birga tovar harakatining har bir bosqichi o‘z o‘mida
ham ishlab chiqarish jaravoniga, ham umuman tovar harakati
jarayonining o ‘tisliiga ta’sir o‘tkazadi. Masaian, savdo bozorining
kengayishi ishlab chiqarish va xarid qiiish hajmining o'sishiga
oUb keladi.
Materiallar yetkazib berilishining vaqtinchahk to ‘xtashi yoki
ularga qo‘yilgan taklifning keskin
oshib ketishi, materiallami katta
miqdorda va arzonroq narxda sotib olish hisobiga zaxiralar
miqdorining ortib ketishiga olib keladi.
Logistika xarid qiiish, ishlab chiqarish va sotish bosqichlarini
bitta umumiy jarayonga birlashtiradi.
Logistika orqali materiallar oqimini boshqarish bir butun,
integratsiyalashgan tizim
sifatida amalga oshiriladi, u xomashyo
manbalarini qayta ishlashning bir nechta bosqichlarini va tayyor
mahsulotni sotishni qamrab oladi. Tizim ostining alohida, lokal
masalalaridan ishlab chiqarish tashkil otining global maqsadlariga
o‘tish amalga oshiriladi.
Tashkillashtiruvchi funksiya. Tovar harakati jarayonida yetkazib
beruvchilar, ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar o‘rtasida xo'jalik
aloqalari tashkil etiladi va amalga oshiriladi. Xo‘jalik
aloqalarining
obyektiv asosi b o ‘lib m ehnatning tovar harakati bosqichlari
bo‘yicha bolinishi xizmat qiladi, bu esa jarayonlarning alohida-
lashuviga olib keladi va turli aloqa tizimlari birlashtiruvchilarini
sozlash talabini vujudga keltiradi. Bu masalaning yechimi bir butun
oqim li jaray o n ichida m ateriallar va axborotning «ishlab
chiqamvchi — iste’molchi» zanjiri bo‘yicha harakatini tashkil etish,
alohida bosqichlari o ‘zaro ta’sirini ta ’minlash
va tovar harakati
qatnashchilari harakatlarini moslashtirish orqali amalga oshiriladi.
Boshqaruvchi funksiya. К о‘rib chiqilayotgan jarayonning ham
ma qismlarini bir-biriga moslashtirish va ratsional o ‘zaro harakatiga
erishish uchun ulami boshqarish zarur. Logistik boshqaruv hamma
turdagi resurslarning iqtisodiga, tovar harakati bosqichlarida jonli
va buyumlashtirilgan mehnatga ketadigan xarajatlarni kamay-
tirishga qaratilgan. Keng ma’noda logistikaning materiallar harakati
jarayoniga boshqaruv ta’siri material o‘tkazuvcbi tizim para-
metrlarini berilgan chegarada saqlashdan iborat.
21
Shunday qilish, logistika tovar
harakati jarayoninmg shakl-
lanishini, logistik jarayonning alohida bosqichlar va qatnashchilari
o ‘rtasida zarur xo'jalik aloqalarini o‘rnatish yo‘li bilan uning sa-
marali ishlashini va materiallar oqimi harakatining boshqaruvini
ta’minlab beradi.
Logistika asosining tasnifi. Logistikaning asosiy maqsadi —
ishlab chiqarilgan mahsulotni vaqtida va zarur miqdorda belgilangan
joyga eng kam xarajatlar bilan yetkazib borishdir.
Logistik funksiyalar va maqsadlaming yig‘indisini logistikaning
asosi tasniflaydi deyiladi. Logistikaning asosi integratsiyalashuvdan,
tovar harakati jarayonining qatnashchilari va bosqichlarining o'zaro
hamjihatligini ta ’minlashdan, zarur m ahsulotlam i belgilangan
joyga, so‘ralgan vaqtda eng kam xarajatlar
bilan yetkazib berish
maqsadida moddiy oqimni, unga tegishli bo'lgan m a’lumotlar
asosida boshqarishdan iborat.
Logistik tizimda bo‘lib o‘tayotgan va tashqi muhit bilan o‘zaro
ta’sirini xarakterlovchi jarayonlar logistikaning tuzilishini amaliy
faoliyat turi sifatida ochib beradi.
