Ta'limda raqamli texnologiyalarni tadbiq etishning zamonaviy tendensiyalari va rivojlanish omillari
www.pedagoglar.uz
20-to’plam iyul 2023
141
QIMMATLI QOG’OZLARNI MEHANIZMLASHTIRISH
Qahramonova Xusnora Asad qizi
Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universteti talabasi
ANNOTATSIYA: Qimmatli qogʻozlar - oʻz egasiga
mulkka egalik huquqini va
daromad koʻrinishida muayyan pul summasini olish huquqini beradigan pul yoki tovar
hujjatlari (aksiya, obligatsiya, akkreditiv, veksel, chek va boshqalar).
KALIT SO’ZLAR: Qimmatli qog’ozlar,
Fond bozori, Aksiya,
Aksiya turlari,
Obligatsiya, Veksel, Chek.
Qimmatli qogʻozlar taqdim etuvchi yoki egasining ayrim
huquqlari qayd etilgan
maxsus tarzda rasmiylashtirilgan moliyaviy hujjat. Qimmatli qogʻozlar maʼlum
shaxs
nomiga yozilgan (ismli), dastlab sotib olgan shaxs nomiga yozilgan va uning roziligi bilan
boshqa shaxsga oʻtkaziladigan orderli va egasi yozilmaydigan (egasi koʻrsatilmaydigan)
turlarga boʻlinadi.
Fond bozori, qimmatli qogʻozlar bozori — moliya bozorining qimmatli qogʻozlar
emissiyasi va ularning oldi-sotdisi bilan shugʻullanadigan sohasi. Fond bozorining asosiy
vazifasi:
investitsiyalarni, yaʼni, kengaytirilgan takror ishlab
chiqarishga va texnika
ravnaqiga zarur investitsiya mablagʻlarini toʻplash hamda
taqsimlash; qimmatli qogʻozlar
paketlaridan foydalangan hodda mulk egaligini oʻzgartirish; qimmatli qogʻozlar
oldisotdisi yoʻli bilan bozorni qayta taqsimlash; qimmatli qogʻozlar
chiqarish yordamida
davlat qarzini moliyalashtirish.
Fond bozori qatnashchilari kapital "isteʼmolchilari" (emitentlar) va uni "takdim
etuvchilar" (investorlar)dir. "Isteʼmolchilar" davlat, mahalliy hokimiyat organlari, yirik
milliy va xalqaro kompaniyalar hisoblanadi. Investorlar esa institutsional (qimmatli
qogʻozlar bilan ish yurituvchi har xil moliyaviy kredit institutlari: tijorat va investitsiya
banklari, sugʻurta jamiyatlari, pensiya fondlari va boshqalar) va yakka (xususiy shaxslar,
