Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №5
119
TALABALARGA TAQRIBIY HISOBLASHNING QOIDALARINI CHUQUR
O‘RGATISH USULLARI VA METODIKASI
Daulbayev A.
NDPI magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.6702771
Annotatsiya: Keltirilgan ushbu maqolada talabalarga hisoblash usullarini
o‘rgatish, keng ko‘lamdagi axborot texnologiyalardan
foydalanishning ahamiyati,
taqribiy hisoblashning o‘ziga xos usullari va metodikasi, qo‘llanilishi haqida so‘z
yuritilgan.
Kalit so‘zlar: Hisoblash, model, modellashtirish, tizim,
taqribiy hisoblash,
matematik usul.
Annotation: This article discusses the importance of teaching students the
methods of calculation, the use of a wide range
of information technologies, the
specific methods and techniques of approximate calculations, their application.
Key words: Calculation, model, modeling, system,
approximate calculation,
mathematical method.
Haqiqatda mavjud ob’ektlarning asosiy xossalarini ularning matematik
modellari yordamida o‘rganishning klassik vositasi bu analitik usullar bo‘lib, ular
aniq yechimni matematik formulalarda ifodalash imkonini beradi. Bu usullar hozirgi
kunda ham masalani yechish haqida yetarlicha aniqlikdagi to‘la axborotni bermoqda
va ular o‘z amaliy ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q. Ammo, afsuski, ularning qo‘llanilish
sohasi juda cheklangan.
Shuning uchun, odatda, sonli usullarga yoki hisoblash
usullariga murojaat qilinadi. Hisoblash usullari – bu matematik modelga mos
algoritmlarni qo‘llashga asoslangan amaliy matematika masalalarini taqribiy yechish
usullari. Hisoblash usullari analitik usullardan farqli
ravishda umumiy yechimni
emas, balki xususiy yechimni beradi. Bunda sonli va mantiqiy massivlar ustida yetarli
sondagi arifmetik va mantiqiy amallar bajarilishi talab qilinadi. Hisoblash usullari
fanining sonli tahlil qismi ikki turdagi sonli usullarga bo‘linadi: 1) to‘g‘ri
usullar
(ma’lum bir sondagi amallar bilan yechimni topishga asoslangan usullar); 2)
iteratsion usullar (qaytariluvchi (siklik) jarayonlardan foydalanishga asoslangan va
ketma-ket yaqinlashuvchi natijalarni olish imkonini beruvchi usullar). Hisoblash
usullariga ehtimoliy usullar (yechimni tasodifiy izlash) ham kiradi.
Turli xil nazariy va amaliy tadqiqotlar matematik modellashtirish
usullari keng
qo'llaniladi, ular ma'lum bir o'rganish sohasidagi muammolarni hal qilishni adekvat
(yoki taxminan adekvat) matematik muammolarni hal qilishgacha qisqartiradi.
Raqamli natija (har xil turdagi miqdorlarni hisoblash, yechimlar)
olish uchun ushbu
masalalarning yechimini keltirish kerak. Hisoblash matematikasining maqsadi
