|
AKADEMIK AHMADALI ASQAROVTIŃ ARXEOLOGIYA PÁNINE QOSQAN ÚLESLERI
|
| bet | 6/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022AKADEMIK AHMADALI ASQAROVTIŃ ARXEOLOGIYA PÁNINE QOSQAN ÚLESLERI.
Ahmadali Asqarov 1935 jıldıń 25 sentyabrinde Namangan wálayatı Narın rayonındaǵı Ushtepa awılıda ápiwayı dıyxan shańaraǵıda tuwılǵan. 1953 jılı Tashkent Mámleketlik Pedagogika institutın tamamlaǵan. Studentlik jıllarında Ya Ǵulamovtan esitgen leksiyaları sebepli Ahmadali Asqarovda tariyx hám arxeologiyaga qiziǵiwi arttı. Ahmadali Asqarov Buxara, Qarshi, Surxan shóllerinde, Tashkent hám Ferǵana aymaqlarinan tartıp tap uzaq Sibir keńliklerine shekem bolǵan aymaqlarda kóplegen arxeologik izertlewler alıp barǵan pidayi izertlewshi bolıp tabıladı. Ol Boykul (Baykal), Krasnoyarsk, Moxandaryo, Qubla Turkmenistan arxeologik ekspeditsiyalariniń ilimiy-izertlew jumıslarında aktiv qatnasti.
Ahmadali Asqarovtiń ilimiy hám ilimiy-pedagogikalıq iskerligiń rawajlanıwına Ózbekstan Ilimler akademiyası Arxeologiya instituti quramında alıp barǵan iskerligi úlken rol oynadi. Ásirese 1970 jılda mámleketlik qararı menen Respublika Ilimler akademiyası quramında Arxeologiya institutınıń dúziliwi jáne bul instituttı shólkemlestiriwdi A.Asqarovqa júkletiliwi A.Asqarovtiń keyingi ilimiy-shólkemlestirilgen iskerligine úlken tásir etdi. Arxeologiya institutın Samarqand qalasında ashılǵanlıǵı sebepli ilgeri Tashkent qalasında islep kelgen bir qansha arxeolog ilimiy xızmetkerler shańaraqqa tiyisli sharayatları sebepli Samarqand qalasına kele almadilar. Bunday sharayatta A. Asqarovtiń kútá úlken say-háreketleri menen Respublikanıń hár qıylı joqarı oqıw orınların tamamlaǵan jaslardı Moskva hám Leningradtiń iri arxeologlari kandidatlik hám doktorlıq dissertatsiyalarini qorǵaw ushın onlap qánigelerdi jiberiw múmkinshiligin taptı.
A. Asqarov Samarqanddagi jańa Arxeologiya institutın shólkemlestiriwdegi hár qıylı quramalı máseleler menen birge óziniń ilimiy jumısların da birge alıp bardı. Surxandarya wálayatınıń Surxon-Sherobod shóllerinde gúlal ıdıslar mádeniyatına tiyisl bir qansha estelikler tawıp, olardıń ilimiy nátiyjeleri A.Asqarovti atınıń belgili etiwde kútá úlken rol oynadi. A. Asqarovtiń iskerligin tiykarǵı nátiyjeleri tómendegi iri ilimiy jónelislerge bólinedi.
1. Orta Aziyanıń bronza hám dáslepki temir dáwiri tariyxı hám mádeniyatı máseleleri;
2. Áyyemgi qala mádeniyatınń qáliplesiwi hám dáslepki mámleketlikshilik máseleleri;
3. Ózbek xalqiniń kelip shıǵıwı tariyxı máseleleri;
4. Arxeologiya páninń ilimiy-stilistik hám teoriyalıq tiykarları;
5. Kóp jildli fundamental tariyxıy dóretpelerdi jaratıwdaǵı qatnasıwı;
6. Oriylar mashqalası hám ózbek milliy gúresi tariyxı;
7. Dáslepki zardushtiyliktiń arxeologik materiallarda sawleleniwi;
8. Akademik A.Asqarovtiń ilimiy-shólkemlestirilgen hám pedagogikalıq iskerligi.
Joqarida keltirilgen jónelislerden kórinip turıptı Ahmadali Asqarov xalqımız tariyxı hám arxeologiyasi boyınsha júdá iri jumıslardı ámelge asirǵan.
Paydalanatuǵin ádebyatlar dizimi:
Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ.Т.1998
Авдусин Д.А. Полевая археология СССР. М.: 1980
Дикшит С.К. Введение в археологию М.: 1960
Кабиров Ж., Сагдуллаев А. Ўрта Осиё археологияси. Тошкент.: 1990.
Асқаров А.А. Успехи археологов Ўзбекистана в изучении каменного века. ИМКУ -11, Из-во «Фан», Ташкент.: 1974.
Ширинов Т.Ш., Бердимурадов А., Пардаев М.Х- Мустақиллик йилларида археология фанини тараккиёти. ИМКУ-37, Самарқанд.: 2010.
Массон М.Е. Краткий очерк истории изучения Средней Азии в археологическом отношении. Ч. И, Труды САГУ, н.с.т. ЬХХХ1, историч.наука, кн. 12, Ташкент, 1956.
Шишкин В.А. К истории археологического изучения Самарқанда и его окрестностей. Афрасиаб. Вып. И. Ташкент, «Фан», 1969, с.5.
Академик Ўткир Исломов 80 ёшда. Тузувчи М.Хужаназаров. Ўзбекистон республикаси Фанлар Академияси Я.Ғуломов номидаги археология институти. Тошкент. “Янги нашр” 2012 йил 92-бет.
Якубовский А.Ю. Из истории археологического изучения Самарқанда, ТОВЭ, ИИ, 1940, стр. 285-336.
Лунин Б. Свет из прошлого//Звезда Востока. 1990, № 6, с. 125-126.
Бартольд В.В. История изучения Востока в Европе и в России. СПб., 1911.
Baqlaw sorawlari
Orta Aziya arxeologiyasiniń rawajlaniwiniń basqishlari.
Orta Aziya arxeologiyasiniń rawajlaniwinda arxeologik alimlariniń xizmetleri.
Ózbekstanda arxeologiya pániniń payda boliwi Ya.Ǵulamovtiń róli.
Arxeolog alim-akademik, Ótkir Islamov Arxeologiya pánine qosqan úlesi.
Ózbek arxeologiya mektebiniń payda boliwi.
Test sorawlari:
1. Qaysı orıs shıǵıstı izertlewshi alımı “Eger Akram Asqarov bolmaǵanda men bunshaliq tabıslarǵa erispegen bolar edim” dep baha bergen edi?
A) N. I. Veselovskiy, B) V. V. Bartold, S) V. A. Jukovskiy, D) V. L. Vyatkin
2. 1940-jılda Milliy Universtetde qaysı orıs arxeologi basshılǵinda arxeologiya kafedrası ashıldı?
A) M. E. Masson. B) V.L.Vyatkin. S) N.I. Veselovskiy D) V.V.Bartold
3. Ózbekstan Ilimler akademiyasınıń Arxeologiya institutına tómende kórsetilgen qaysı alımnıń atı berilgen?
A) Ya. Ǵulomov, B) A. Asqarov, S) A. Sagdullaev, D) Ó. Islamov
4. Qaysı ózbek arxeologi Orta Aziyanıń barlıq tawları, voxalari, Rossiyanıń batıs shetlerinen Uzaq Sibirdiń keńliklerine shekem bolǵan jerlerdegi tas dáwiri arxeologik ótmishten qalǵan esteliklerde alıp barılǵan qazılmalarda qatnastı?
A) Ó. Islamov, B) Ya. Ǵulomov, S) A. Asqarov, D) A. Muhammadjonov
5. Qaysı ózbek arxeologi basshılıǵındaǵı Ózbekstan Respublikası arxeologiya institutı ekspediciyası tárepinen 23 tabilǵan zatjoy anıqlanǵan?
A) Ó. Islamov, B) A. Asqarov, S) Y. Ǵulomov, D) X. Alpısboev
6. Qaysı dóretpe 1899 jılda N. I. Veselovskiy tárepinen parsı tilinde, 1904 jılda V.L. Vyatkin tárepinen orıs tilinde baspa etiledi?
A) Abu Toxirxója Samarqandiydiń “Samariya”, B) Abu Bakr Narshaxiydiń “Buxara tariyxı”, S) Hasan Ato Abushiydiń “Turkiy qáwimler tariyxı”,
D) Yusufbek Bayaniydiń “Shejireyi Xorezmshoxiy”.
7. Orıs arxeologi G.V. Grigorev Samarqand aymaǵındaǵı qaysı estelikte qazılmalar alıp barǵan?
A) “Tali-Barzu”, B) “Zirabuloq”, S) “Omonqóton”, D) “Qotırbuloq”
8. Qaysı ózbek arxeologin “Arxeologiya rawajlanıwına qosqan úlesi ushın” kishi gúmis medalı menen sıylıqlaydı?
A) A. Asqarov, B) Y. Ǵulomov, S) Ó. Islamov, D) A. Muhammadjonov
9. Neshinshi jılı Óz. IA qasında Tariyx hám Arxeologiya Institutı shólkemlestiriledi?
A) 1943 B) 1938 S) 1922 D) 1905
10. Ahmadali Asqarov qaysı mádeniyatqa tiyisli estelikti izertlew etedi?
A)” Gúlal ıdıslar” mádeniyatı, B) “Obishir mádeniyati”,
S) “Kelteminar” mádeniyatı, D) “Jaytun” mádeniyatı
11. Ya. Ǵulomov qaysı wálayattıń estelikleri tuwrısında kandidatlik, doktorlıq dissertatsiyaların jaqlaydi?
A) Xorezm B) Buxara S) Samarqand D) Tashkent
12. Ol omiriniń aqırına shekem V.L.Vyatkinniń Afrasiyabdaǵi qazılmalarina barıp turǵan, biraq awir qástelikke dus kelgen. Bul gáp degi shaxs kim edi?
A) Abu Said Maxsum B) Xatker Abdulla Buxoriy S) Vasliy Samarqandiy
D) Sulıwjon Bahouddin balası
13. Ya. Ǵulomov qaysı ekspediciyada qatnaspaǵan?
A) Buxara ekspediciyası B) Termiz ekspedisiyasi
S) Zarafshan ekspedisiyasi D) Xorezm ekspedisiyasi
14. Ilimler Akademiyasınıń Arxeologiya institutı neshinshi jılda shólkemlestiriledi?
A) 1970 B) 1975 S) 1980 D) 1985
15. Dáslepki orıs arxeologlari ne ushın dáslepki qazılmalardi ótkerilgen dáwirde úlken tabıslarǵa erise almadılar?
A) jergilikli sharayattaǵı topıraqtan bolǵan jaylardı qaldıǵini qazıwdı bilmes edi.
B) jergilikli kartalar olarda toliǵinsha joq edi
S) jergilikli xalıqtıń olarǵa qarsılıgı
D) jergilikli hawa rayı sharayatına olardıń iykemlese almaǵanlıqları
16. “Ózbek arxeologiya mektep”niń tiykarshisi kim?
A) Ya. Ǵulomov B) A. Asqarov S) Ó. Islamov D) A. Muhammadjonov
17. Qaysı alımniń háreketi menen 1895 jılda Tashkentte Turkistan arxeologiyası háweskerleri dógeregi dúzildi?
A) V.V. Bartold, B) V.L. Vyatkin, S) N.I. Veselovskiy, D) V.A. Jukovskiy
18. Sazaǵon, Zirabuloq, Qotırbulok, Shashma, Almabuloq, Qoraqamar, Samarqand sıyaqlı áyyemgi mákan-jaylarında izertlewler alıp barǵan arxeolog alım kim?
A) M. Jóraqulov, B) A. Muhammadjonov, S) Ó. Islamov, D) A. Asqarov
19. Ótkir Islamov neshinshi jılı Leningradda “Tómengi Zarafshanniń neolit dáwiri jámáátleriniń mádeniyati” temasında kandidatlik dissertasiyasin tayarlap onı qorǵaydi?
A) 1963, B) 1966, S) 1962, D) 1967
20. Professor M. Jóraqulov neshinshi jılları Afrasiyob harabalarinda izertlewler alıp barǵan?
A) 1967-1971, B) 1970-1975, S) 1961-1965, D) 1964-1968
|
| |
