Mavzu: Hunаrmаndchilik mahsulotlarini tashqi shakli uzviyligi va yaxlitligi ta’minlanishiga ko‘ra baholash.
Darsning maqsadi:
Ta‘limiy maqsad: O‘quvchilarga hunаrmаndchilik mahsulotlarini tashqi shakli uzviyligi va yaxlitligi ta’minlanishiga ko‘ra baholash haqida ma’lumotlar berish.
Tarbiyaviy maqsad: O‘quvchilarni tozalikka, mehnatsevarlikka o‘rgatish. Turmushdagi ehtiyojlar va ulardan foydalanishni tushuntirish. Texnika xavfsizligi qoidalari, ish o‘rnini tashkil qilish qonun qoidalarini tushuntirish, sanitariya gigiyena talablariga to‘liq rioya etishni o‘rgatish.
Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilar tasavvurida hunаrmаndchilik mahsulotlarini tashqi shakli uzviyligi va yaxlitligi ta’minlanishiga ko‘ra baholash haqida bilim, ko‘nikma va malakalarni hosil qilish.
Dars turi: Bilimlarni mustahkamlovchi. Yangi bilim beruvchi.
Dars uslubi: Tushuntirish, suxbat, tezkor savol – javob, amaliy mustaqil ishlar bajarish, munozara, ko‘rgazmali va boshqalar.
Dars metodi: guruhlarda ishlash, “Aqliy hujum”, “Kim epchil-u, kim chaqqon”, “Klaster”, “B/B/B” metodlaridan foydalaniladi.
Darsda jihozi: pazandachilik o‘quv xonasi, tikuvchilik ish qurollari va jixozlari, rasm va tarqatma materiallar, o‘quv qurollari, elekron materiallar, test materiallari.
Darsning borishi:
Tashkiliy qism:
Salomlashish
Davomatni aniqlash
Darsga tayyorgarlik ko‘rish
O‘quvchilar diqqatini darsga qaratish.
Uyga vazifani so‘rash:
Savol – javob o‘tkazish
Topshiriqlarni tekshirish
Yangi mavzu bayoni:
O‘zbek hunarmandchiligining tarixi uzoq asrlarga borib taqaladi. Yillar davomida sayqaltopib kelgan bu sohaning dovrug‘i ayniqsa mustaqillik yillarida «yetti iqlim»ga borib yetdi. Xususan, Italiyada o‘tkaziladigan «Jahonning yirik hunarmandchilik san’ati», Turkiyada an’anaviy tarzda o‘tkaziladigan «Qo‘l mahorati, sovg‘abop buyumlar», Malayziyadagi «Xalqaro hunarmandlar», Rossiyaning «Usta va hunarmandlar etnik olami» nomli xalqaro ko‘rgazmalarida qo‘li gul usta va mohir hunarmandlarimiz tayyorlagan mahsulotlar barchani hayratu hayajonga soldi. Boy tariximiz, madaniy va ma’naviy qadriyatlarimizdan dalolat beruvchi kulolchilik,
kashtado‘zlik, yog‘och oymakorligi, ganchkorlik, to‘quvchilik, zardo‘zlik hunarlarining yanada taraqqiy etishiga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti sovrini uchun qariyb har yili o‘tkazib kelinayotgan «Tashabbus» ko‘rik-tanlovi yangi «yulduz»larni kashf etmoqda. Buxorolik usta hunarmand Mahfuza Salimovaning ham tashabbuslari mazkur tanlov tomonidan munosib baholanib kelgan. Masalan, u «Tashabbus-2003» ko‘rik-tanlovida «Eng yaxshi ayol tadbirkor» nominasiyasining g‘olibi bo‘lgan bo‘lsa, oradan o‘n yil o‘tib, bu ko‘rik- tanlovda «Yilning eng yaxshi hunarmandi» degan nomga sazovor bo‘ldi va Prezidentimizning sovrini – «Spark» avtomobili bilan taqdirlandi. – Zardo‘zlar sulolasining uchinchi avlod vakiliman, – deydi Mahfuza Salimova. – Yuz yoshni qoralagan buvimiz Qurbonoy aya zardo‘zlik hunari bilan xalq orasida hurmat-e’tibor qozonib keldilar. Onam Malikabibi Buxoro zardo‘zlik fabrikasida 40 yildan ortiq mehnat qilganlar. Men ham bolaligimdan shu hunarga mehr qoydim, avlodlar an’anasini davom ettirib, 1998 yilda «ustoz-shogird» maktabi asosida «Sadbarg» firmasini ochdim. «Sadbarg» asosan zardo‘zlik, patdo‘zlik, zar oyoq kiyimlari, miniatyura gilamlari va milliy tikuvchilik mahsulotlarini ishlab chiqaradi. Faoliyati davomida u Shveysariya, Rossiya, Koreya, Amerika, Kanada, Yaponiya, Gresiya, Fransiya va Qozog‘iston davlatlarida o‘zining mahorat darslari va ko‘rgazmalarini namoyish qilib ulgurdi va bu mamlakatlarning yuqori e’tirofiga sazovor bo‘ldi. Hozirgi kunda u 112 nafar shogirdni o‘z bag‘rida kamolga yetkazmoqda. O‘tgan yilni «Sadbarg» 36 mln so‘mlik sof foyda bilan yakunladi. Mahfuza Salimovaning olib borgan muttasil izlanishlari samarasi o‘laroq, patdo‘zlik san’atining 130 turdagi qadimiy usullarini qayta tiklashga muvaffaq bo‘lindi. Shuningdek, buyuk bobokalonimiz Kamoliddin Behzodning miniatyura asarlarini, Alisher Navoiy, Amir Temur kabi tarixiy shaxslar siymolarini pannolarda aks ettirishni oldilariga maqsad qilib qoyishgan. Andijonlik Abdumalik Abduraimovni tom ma’noda «qo‘li gul usta» deyish mumkin. Ustaning mo‘’jizakor qo‘llaridan chiqqan dutor, g‘ijjak kabi milliy cholg‘u asboblarining noyob namunalarini bugungi kunda AQSH, Italiya, Koreya, Hindiston, Xitoy va boshqa qator davlatlarning yirik muzeylaridan topish mumkin. Abdumalik aka o‘zining 44 yillik faoliyati davomida qariyb o‘n asrlik ma’naviy-madaniy merosimiz tarixini qunt bilan o‘rgandi, ayniqsa Kamoliddin Behzod miniatyuralarida aks ettirilgan cholg‘u asboblari usta e’tiborini o‘ziga jalb etdi. Ana shu uzoq yillik izlanishlari mevasi sifatida o‘zining «G‘ijjaki Boburiy», «Dilrabo», «Dilnavo», «Meros», «Xushnavo», «Qo‘shtor» deb nomlangan ajoyib sozlarini kashf etdi. U 2006 yilda Tojikiston Respublikasida o‘tkazilgan «Shashmaqom» musiqa festivalida ishtirok etib, Tojikiston va YUNESKO tashkilotining maxsus diplomini qo‘lga kiritgan. 2009 yilgi «Navro‘z sadolari» II Respublika ko‘p ovozli milliy cholg‘u ansambllari festivaliga ham homiy, ham tashkilotchilik qilgan. Ayni paytda Abdumalik Abduraimov milliy musiqa sozlari ishlab chiqaruvchi korxona ochib, unga texnologik asbob-uskunalar jalb qilgan. Hozir bu yerda 120 nafardan ortiq yosh ustalar (ularning 20 nafari musiqa kollejining bitiruvchilaridir) «ustoz- shogird» usulida ushbu hunarning sir-asrorlarini o‘rganishmoqda. Diqqatga sazovor jihati shundaki, Abdumalik Abduraimov va uning shogirdlari yaratayotgan milliy cholg‘u asboblari dunyoning ko‘plab mamlakatlariga eksport qilinmoqda. Korxonaning 2012 yilda mahsulot sotishdan tushgan sof tushumi 102,7 mln so‘mni, yalpi foydasi esa 30,9 mln so‘mni tashkil etdi. Uning mehnatlari ham «Tashabbus–2013» ko‘rik-tanlovida alohida e’tirof etilgan va maxsus sovrin bilan taqdirlangan.
Yangi mavzuni mustahkamlsh.
Mustahkamlash uchun savollar:
1. O‘zbek hunarmandchiligining dovrug‘i qanday yo‘llar bilan ortib bormoqda?
2. «Tashabbus» ko‘rik-tanlovi «yulduz»larini faoliyatlari haqida ma’lumot bering.
3. Mustaqillik yillarida milliy hunarmandchilik, kasanachilik ravnaq topishida hukumatimiz tomonidan qanday meyoriy hujjatlar qabul qilindi?
Darsni yakunlash va o‘quvchilarni baholash. Kasbga yo‘llash xonasini tartibga keltirish.
Uyga vazifani e’lon qilish: mavzu bo‘yicha berilgan barcha ma’lumotlarni o‘qib-o‘rganib kelish.
Tartib raqam
|
Sinf
|
Sana
|
O‘TIBDO‘
(Imzo)
|
1
|
|
|
______________
|
2
|
|
|
3
|
|
|
4
|
|
|
5
|
|
|
DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI
MAVZU: HUNАRMАNDCHILIK MAHSULOTLARINI TASHQI SHAKLI UZVIYLIGI VA YAXLITLIGI TA’MINLANISHIGA KO‘RA BAHOLASH.
TAYANCH SO’ZLAR: GIGIYENA, TIKUV MASHINASI, XAVFSIZLIK QOIDALARI, JIHOZLAR.
|
MAVZUNING QISQACHA TA’RIFI:
Amaliy, nazariy o’rganish va amalda qo’llay bilish, Qoidalar, atamalar, tushunchalarni yodlash
|
O’QUV JARAYONINI AMALGA OSHIRISH TEXNOLOGIYASI:
Metod: interfaol.
Shakl: nazariy, amaliy.
Vositalar:Tikuv mashinasi va qurollari, o’lchov asboblari, kompyuter, proektor, ekran, plakat, tarqatma material, test savollari.
Baholash: reyting ball.
|
DARS AMALIYOTINING MAQSAD VA VAZIFALARI:
|
MAQSADLAR:
Ta’limiy: Mavzuni o’rgatish; dars jarayonida o’rganganlaridan foydalanib, mustaqil amalda bajarish ko’nikmasini hosil qilish.
Tarbiyaviy: Mavzu davomida o’quvchi fanga qiziqishini oshirish; boshqa fanga va hayotga bog’lash; ma’naviy, estetik tarbiya berish.
Rivojlantiruvchi: Mavzu orqali kasbga yo’naltirish. Test bilan ishlash ko’nikmasini hosil qilish; erkin fikrlashga o’rgatish.
|
SHAKLLANTIRILAYOTGAN KOMPETENSIYALAR VA
AMALGA OSHIRISH USULI:
Tayanch kompetensiyalar:
Kommunikativ kompetensiya
Axborot bilan ishlash kompetensiyasi
Shaxs sifatida o’z-o’zini rivojlantirish kompetensiyasi
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi
Umummadaniy kompetensiyasi
Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo’lish hamda foydalanish kompetensiyasi
Fanga oid kompetensiyalar:
1._____________________________ _______
2._____________________________ _______
3._____________________________ _______
|
Amalga oshirish usullari:
Mal‘umotnoma, darslik,
lug‘at, jadval, ensiklopediya,
internetdan mavzuga oid axbo-rotni ola bilish interaktiv testlar,
didaktik materiallar b/n ishlash
Nutqda matematik terminlarni savodli qo‘llay olish.
Guruhlarda va juftliklarda ishlash.
|
DARS JARAYONI VA UNING BOSQICHLARI
|
ISHNING NOMI
|
BAJARILADIGAN ISH MAZMUNI
|
VAQT
|
1-bosqich: Tashkiliy qism
|
Salomlashish. Davomatni aniqlash. Ma’naviyat daqiqasi.
|
3 min
|
2-bosqich: Refleksiya. Extiyojlarni aniqlash.
|
Mavzuga ta’luqli lig’atlar.
|
6 min
|
3-bosqich: Yangi mavzu bayoni
|
Amaliy va nazariy tushuntirish, Test savollari. Slayd.
|
20 min
|
4-bosqich: Mustahkamlash
|
“Aqliy hujum”
|
11 min
|
5-bosqich: Baholash.
Dars yakuni.
|
Darsga faol qatnashgan o’quvchilarni rag’batlantirish
|
3 min
|
6-bosqich: Uyga vazifa
|
Nazariy ma’lumotlarni yodlab, amaliy topshiriqlarni mustaqil bajarish
|
2 min
|
Mavzu: Hunаrmаndchilik mahsulotlarini tashqi shakli uzviyligi va yaxlitligi ta’minlanishiga ko‘ra baholash.
Darsning maqsadi:
Ta‘limiy maqsad: O‘quvchilarga hunаrmаndchilik mahsulotlarini tashqi shakli uzviyligi va yaxlitligi ta’minlanishiga ko‘ra baholash haqida ma’lumotlar berish.
Tarbiyaviy maqsad: O‘quvchilarni tozalikka, mehnatsevarlikka o‘rgatish. Turmushdagi ehtiyojlar va ulardan foydalanishni tushuntirish. Texnika xavfsizligi qoidalari, ish o‘rnini tashkil qilish qonun qoidalarini tushuntirish, sanitariya gigiyena talablariga to‘liq rioya etishni o‘rgatish.
Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilar tasavvurida hunаrmаndchilik mahsulotlarini tashqi shakli uzviyligi va yaxlitligi ta’minlanishiga ko‘ra baholash haqida bilim, ko‘nikma va malakalarni hosil qilish.
Dars turi: Bilimlarni mustahkamlovchi. Yangi bilim beruvchi.
Dars uslubi: Tushuntirish, suxbat, tezkor savol – javob, amaliy mustaqil ishlar bajarish, munozara, ko‘rgazmali va boshqalar.
Dars metodi: guruhlarda ishlash, “Aqliy hujum”, “Kim epchil-u, kim chaqqon”, “Klaster”, “B/B/B” metodlaridan foydalaniladi.
Darsda jihozi: pazandachilik o‘quv xonasi, tikuvchilik ish qurollari va jixozlari, rasm va tarqatma materiallar, o‘quv qurollari, elekron materiallar, test materiallari.
Darsning borishi:
Tashkiliy qism:
Salomlashish
Davomatni aniqlash
Darsga tayyorgarlik ko‘rish
O‘quvchilar diqqatini darsga qaratish.
Uyga vazifani so‘rash:
Savol – javob o‘tkazish
Topshiriqlarni tekshirish
Yangi mavzu bayoni:
Respublika «Hunarmand» xalq hunarmandlari uyushmasining viloyatlarda 13 ta boshqarmasi, tumanlarda 154 ta bo‘limi bo‘lib, bugungi kunda u 21 ming nafardan ziyod hunarmandni o‘zida birlashtirgan. Uyushma o‘z a’zolarining ijtimoiy himoyasi, erkin mehnat qilishi va faoliyat ko‘lamini kengaytirishiga yaqindan ko‘maklashib keladi. Yurtimizda yaratilgan keng imkoniyatlar tufayli ko‘plab hunarmandlarimiz xorijiy davlatlarda o‘tkaziladigan xalqaro ko‘rgazmalarda faol ishtirok etmoqdalar. Harakatda – barakat deganlaridek, hunarmandchilikda shogird yetishtirish maktabining yo‘lga qoyilishi yoshlar uchun ayni muddao bo‘lmoqda, farzandlarimiz hunarli bo‘lish bilan birga daromad manbaiga ham ega bo‘layotirlar. Boshqa jihatdan buning ma’naviy-tarbiyaviy ahamiyati ham bor: avvalo, hunarmandchilik yoshlarni mehnat bilan uyda, ya’ni oila davrasida shug‘ullanish, ularni ijtimoiy foydali mehnatga jalb qilish imkonini beradi. Bunda ota-onalar «bolam qayerda, nima qilayotgan ekan?» degan xavotirdan xoli bo‘lishadi. Shu yo‘l bilan oilaning kichik a’zosi ham hunarmandchilik sirlarini o‘zlashtirib oladi. Bunday oilada o‘z-o‘zidan ishsizlik, moddiy yetishmovchilik yoki huquqbuzarliklar bo‘lmaydi. Fikrimizni respublikamizning turli hududlarida turli hunarlar bilan mashg‘ul oilalarning tajribasi yaqqol tasdiqlaydi. Oradan davrlar o‘tdi, zamonlar o‘zgardi. Yirik sanoat korxonalari, zavod va fabrikalarda ishlab chiqarilgan mahsulotlar ko‘payib, hunarmandchilik buyumlariga ehtiyoj biroz kamaygandek bo‘ldi. Hatto to‘quv dastgohlari, bosqonu sandonlar keraksiz matohga aylangandek tuyuldi. Biroq o‘tmishidan quvvat oladigan, bobokalonlarimiz shijoatidan ruhlanadigan xalqimiz qalb qo‘ri, ko‘z nuridan bunyod etiladigan hunarmandchilik buyumlari «moda»dan tushmaydigan asl mahsulotlar ekanligi yana o‘z isbotini topmoqda. Tarixiy manbalarda qayd etilishicha, mamlakatimiz hududida neolit davridayoq sopol buyumlar ishlab chiqarish va to‘qimachilik vujudga kelgan. Xorazm vohasidagi Kaltaminor madaniyati, Surxondaryodagi Sopollitepadan topilgan noyob yodgorliklar buning yorqin dalilidir. Miloddan avvalgi II asrdan boshlab, Buyuk ipak yo‘li orqali yurtimiz hunarmandlari tomonidan tayyorlangan mahsulotlar Yevropa bozorlariga kirib borgan. Yuqori sifatli, nozik did va yuksak mahorat bilan tayyorlangan shoyi gazlamalar, mis va temirdan tayyorlangan ro‘zg‘or buyumlari, betakror naqshli gilamlar o‘sha kezlarda g‘arbliklarni lol qoldirgani ayni haqiqat. Mustaqillik yillarida milliy hunarmandchilik, kasanachilik qaytadan ravnaq topdi. Soha vakillari huquqlarini davlat tomonidan kafolatlovchi bir qator meyoriy hujjatlar dunyo yuzini ko‘rdi.
Vazirlar Mahkamasining 24 avgust 2001 yildagi «Yuridik shaxs bo‘lmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi jismoniy shaxslar va dehqon xo‘jaliklari a’zolarini davlat tomonidan ijtimoiy sug‘urtalash to‘g‘risida»gi qaroriga (351-son) asosan yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi shaxslar, jumladan hunarmandlar, kasanachilarga mehnat daftarchasi, pensiya va sug‘urta daftarchalari ochiladi hamda faoliyati davrida muntazam yuritib boriladi. Huquqiy, ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan rag‘batlantirilayotgan hunarmandlarimiz bugun
nafaqat ichki bozor, balki eksport uchun ham mahsulotlar ishlab chiqara boshladilar. O‘z navbatida, ularning fidokorona mehnatlari davlatimiz tomonidan munosib baholanmoqda. Masalan, rishtonlik usta-kulol Tohirjon Haydarov «Do‘stlik» ordeni bilan, namanganlik to‘quvchi hunarmand Latipjon Ahmadjonov va Qashqadaryolik milliy gilamdo‘z Saltanat Qo‘ldosheva «Shuhrat» medali bilan taqdirlanib, davlatimizning hurmat va e’tirofiga sazovor bo‘lmoqdalar. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti sovrini uchun har yili o‘tkaziladigan «Tashabbus» ko‘rik-tanlovida alohida «Yilning eng yaxshi hunarmandi» nominasiyasining borligi ham yurtimiz hunarmandlari o‘z mahsulotlarini namoyish etishlari uchun ulkan imkoniyatdir. Agar tashabbus qo‘llab-quvvatlansa, iste’dodlarga o‘z vaqtida e’tibor qaratilib e’tirof etilsa, munosib taqdirlansa, yangi-yangi g‘oyalar va tashabbuslar tug‘ilaveradi. Mamlakatimiz Prezidentining 2013 yil 18 yanvarda Vazirlar Mahkamasida bo‘lib o‘tgan majlisdagi “Bosh maqsadimiz — keng ko‘lamli islohotlar va modernizasiya yo‘lini qat’iyat bilan davom ettirish” nomli ma’ruzasida bu borada joriy yildagi vazifalarga alohida to‘xtalib o‘tilgan. Ma’ruzada “Band bo‘lmagan aholini ish bilan ta’minlashda kasanachilikning turli shakllarini, birinchi navbatda, kasanachilar bilan korxonalar o‘rtasidagi kooperasiyani mehnat shartnomalari asosida kengaytirish, oilaviy biznesni rivojlantirish katta rezerv hisoblanadi. Mazkur sohalar hisobidan 280 mingdan ortiq kishini ishgajalb qilish ko‘zda tutilgan”, deya alohida ta’kidlangan.
Yangi mavzuni mustahkamlsh.
Mustahkamlash uchun savollar:
1. O‘zbek hunarmandchiligining dovrug‘i qanday yo‘llar bilan ortib bormoqda?
2. «Tashabbus» ko‘rik-tanlovi «yulduz»larini faoliyatlari haqida ma’lumot bering.
3. Mustaqillik yillarida milliy hunarmandchilik, kasanachilik ravnaq topishida hukumatimiz tomonidan qanday meyoriy hujjatlar qabul qilindi?
Darsni yakunlash va o‘quvchilarni baholash. Kasbga yo‘llash xonasini tartibga keltirish.
Uyga vazifani e’lon qilish: mavzu bo‘yicha berilgan barcha ma’lumotlarni o‘qib-o‘rganib kelish.
Tartib raqam
|
Sinf
|
Sana
|
O‘TIBDO‘
(Imzo)
|
1
|
|
|
______________
|
2
|
|
|
3
|
|
|
4
|
|
|
5
|
|
|
DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI
MAVZU: KOMPOZITSION YAXLITLIK. ХАLQ HUNАRMАNDCHILIGIGA OID TANLANGAN BITTA KASB-HUNAR TURINI TAVSIFLASH.
TAYANCH SO’ZLAR: Gigiyena, tikuv mashinasi, xavfsizlik qoidalari, jihozlar.
|
MAVZUNING QISQACHA TA’RIFI:
Amaliy, nazariy o’rganish va amalda qo’llay bilish, Qoidalar, atamalar, tushunchalarni yodlash
|
O’QUV JARAYONINI AMALGA OSHIRISH TEXNOLOGIYASI:
Metod: interfaol.
Shakl: nazariy, amaliy.
Vositalar:Tikuv mashinasi va qurollari, o’lchov asboblari, kompyuter, proektor, ekran, plakat, tarqatma material, test savollari.
Baholash: reyting ball.
|
DARS AMALIYOTINING MAQSAD VA VAZIFALARI:
|
MAQSADLAR:
Ta’limiy: Mavzuni o’rgatish; dars jarayonida o’rganganlaridan foydalanib, mustaqil amalda bajarish ko’nikmasini hosil qilish.
Tarbiyaviy: Mavzu davomida o’quvchi fanga qiziqishini oshirish; boshqa fanga va hayotga bog’lash; ma’naviy, estetik tarbiya berish.
Rivojlantiruvchi: Mavzu orqali kasbga yo’naltirish. Test bilan ishlash ko’nikmasini hosil qilish; erkin fikrlashga o’rgatish.
|
|
