Fanlararo va fan ichi boglikligi

Umumiy amaliet vrachining ishi nafakat davolash balki profilaktika ishlariga yunaltirilgan. Bu shuni anglatadiki ,vrach xar bir tashrifda axolini uz sogligiga munosabatini uzgartirishga xarakat kilish kerak. Profilaktik ishlar uash ning asosiy ishini tashkil etadi. Tekshirishlar shuni kursatadiki rivojlangan mamlakatlarda 85% axolii uash xonasiga kamida yiliga 1marta boradi. Bemorlar vrach xuzuriga xavotir va kasallik simptomlar bilan kelganda ular kuprok soglikni kanday saklash kerakligini bilishga keladilar. Oilaviy shifokor soglikni kanday yaxshilashni kalitiy shaxs va jamiyat va induvidual darajada kasallikni ogoxlantirishni urgatadigan shaxs xisoblanadi.

Profilaktika – soglikni mustaxkamlash kasalliklarni oldini olish stt targib yetishga karatilgan kompleks tadbirlar yigindisidir

Birlamch profilaktika - soglikni maksimal saklashga karatilgan xavf omillarni erta aniklash vabartaraf etishga karatilgan tadbirlar yigindisidir bulardan boshkarib bulmaydigan yeshi jinsi irsiy moillik, boshkarib buladigan chekish,alkogol, kam xarakatlik xaet tarzi notugri ovkatlanish kiradi.Bu yerga stt,tugri ovkatlanish buyicha tavsiyalar zarali odatlar bilan kurashish,jismoniy mashklar bilan muntazam shugillanish kiradi.

Ikkilamchi profilaktika - bu kasalliklarni erta aniklash va uz vaktida davolash. Bu yerga skrining profilaktik kuruvlar savolnomalar utkazish kiradi. Biz bilamizki usma kasalliklari asosan kata yeshli axolii orasida kup uchraydi,masalan sut bezi usmasidagi erta uzgarishlarni aniklash uchun oilaviy shifokor barcha 25 yeshdan kata aellarni sut bezini tekshirib mammografiya utkazish,40 yeshdan katta aellarni yiliga 2 marta tekshirish kerak. .

Uchlamchi profilaktika-bu asoratlardan ogoxlantirish uchun kasalliklarni davolash ,masalan barcha AD va SD bilan kasallangan bemorlarga biz insultva MIlarni oldini olish uchun aspirinni profilaktik dozada beramiz.Bemorlarni xaet tarzini uzgartirish buyicha maslaxat berish umumiy amaliet vrachining ish faoliyatiga kiradi.

STT biologik manoda optimal sharoitlarda tugri oziklantirish ,ovkatlanish rivojlanish koidalarni anglatadi. Masalan kardiovaskulyar kasalliklarni erta aniklash uchun uash sttni tugri targib kilishi kerak. Chekish ,gipodinamiya yeglarni kup istemol kilish kardiovaskulyar kasalliklar xavfini oshiradi. Axolini xaet sifatini yaxshilash shulardan chekishni chegaralash yura kasalliklarni kamaytirishni effektiv vositalardan biri xisoblanadi.

Katta yeshli axolii orasida chekishva alkogol istemol kilish vaktidan oldingi ulimni asosiy sabablardan biridir. Chekishni tashlash oson ish yemas lekin uash maslaxatlari yerdamida yaxi natijalarga erishish mumkin. Passiv chekish kupgina kasalliklar bilan boglik. Masalan bolalar orasida tusattan ulim,nafas yullari infeksiyasi, astma, upka raklari kattalarda upka yurak kasalliklari. Shunday kilib oilaviy shifokor xaet sifatini yaxshilash borasidagi kunikmalarga ega ya’ni chekishni tashlash, spirtli ichimliklarichish, xarakatlarni aktivlashtirish tor mutaxasisdan farkli ravishda oilaviy shifokorda bemorlarni xaet sifatini yaxshilashga ularni xaet tarzini uzgartirishga kup imkoniyati bor.

STTni targibot kilish. UASh stt ni targibot etishni utkazadi. UASh maxallalarda ,choyxona, maktab,sport zallarda axolii bilan suxbat utkazadi tarkatma bukletlar kurgazmali materiallar,leksiyalarerdamida (alkogalizm, chekish, narkomaniya,virusli gepatit, kontrasepsiya oits, gripp).

Ovkatlanish gigienasi.

Sistemali ovkatlanish sxemasi:

Kuniga 3 maxal ovkatlanish, lekin uxlashdan oldin emas,shoshmasdan chaynash,ovkatdan oldin 1 stakan suv ichish,lekin sok emas,ovkatlanish vaktini utkazib yubormasdan ovkatlanish,ovkatni maydalab yeyish. Ideal ratsional ovkatlanish bolalik davrdan boshlab kundalik xaetning asosiy bugini xisoblanadi.

Soglom ovkatlanishni 10 pogonasi

-Soglom ovkatlanish asosan usimlik ozukalari,kaysiki xar xil va foydali.

-kraxmal bilan boyitilgan ovkatlar umumiy ovkatni yarimini tashkil etishi kerak.

-meva va sabzavotlar energiyaning 70%ini tashkil etishi kerak.

-gusht ishlatilgan energiyani10%ini tashkil kilishi kerak.

-yeglar ishlatilgan energiyani15-30%ini tashkil etishi kerak.

-tana vazni tavsiya berilgan normadan oshmaslik kerak

-Fizik aktivlik xar kuni bulishi kerak.

-xar xil ovkatlar istemol kiling

Umuman soglom ovkatlanish buyicha tavsiyalar kuyydagilar:

Non, dukkaklilar,kartoshka guruxidagi maxsulotlardan luprok yeng. Kup mikdorda meva vasabzavotlar istemol kiling,ular rang barang maxsulotlardan iborat bulsin. Uzimizda yetishtirilgan sabzavotlar juda foydalidir xamda ekzotikmevalar xam juda foydalidir . sut va sut maxsulotlarni kerakli mikdorda iching,ularni yegliligi kam bulsin. Yegli vashirin maxsulotlarni kamrok istemol kilishga xarakat kiling. Shunga karamasdan kupchilik kup mikdordagi ovkatlarni istemol kilib yuboradi. Kup mikdorda yenergiya olishadi va semirishadi.bazilar esa juda kam ozuka istemol kilishadi va tana vazinlari kamayadi xxxxxxar bir odamning ovkatga extieji turlichadir.agar sizda ortikcha tana vazni busa kuydagi jadvaldan eng kamidan foydalanishiz kerak buladi. Agar vazningiz yetmasa siz kuprok ovkat istemol kiling,lekin shunga karamay balansni ushlashga xarakat kiling.