Buyuk geografik kashfiyotlar davrida B. Diash, X. Kolumb, J. Kabot,
Vasko da Gama, F. Magellan, J. Kuk va boshqalar sayohatlari Atlantika
okeani haqida ko‘plab ma’lumotlar berdi.
Okean tabiatini kompleks o‘rganish XIX asming oxiridan boshlanadi.
„Chellenjer” kemasidagi ingliz ekspeditsiyasi,
Xalqaro geofizika yili
(1957—1958), Jak Iv Kusto ekspeditsiyasi davrida okean hayotiga va
tabiat komponentlariga taalluqli juda ko‘p m a’lumot to‘plandi. Hozir
ham bir qator mamlakatlarning ilmiy ekspeditsiyalari iqlim xusu-
siyatlarini, okean tubi relvcfini, organizmlarini o‘rganmoqdalar.
Geologik tuzilishi va rclyefi. Gondvana va Lavraziya materiklari-
ning gorizontal yo‘nalishdagi parchalanishi
natijasida Atlantika okeani
paydo bo‘Igan. Okean botig‘ining hosil bo‘lishida mantiya moddalarining
uyurma harakati va bazalt jinslarning 0 ‘rta okean tizmalarida yuzaga
chiqishi muhim o‘rin egallagan.
Geologik tuzilishida turli xil yotqiziqlar qatnashadi. Jumladan,
0 4rta okean tizmalarida bazaltli va vulkanik jinslar,
materik sohillarida
daryolar oqizib keltirgan qum, gil, loyqa jinslar tarqalgan.
Dengiz sayozligi okeanning shimoliy qismida, Florida yarimoroli,
Folklend orollari yonida katta maydonlarni egaliaydi, Afrikaning
g‘arbiy sohillarida esa tor yo‘lakni hosil qiladi. Materik yonbag‘ri
ancha tik. Okean tubida 0 ‘rta Atlantika suvosti tog4
tizmasi shimoldan
janubga 15000 km masofaga cho‘zilgan. Bu ulkan tog‘ tizmasi okeanni
g‘arbiy va sharqiy qismlarga bollib turadi. O 'rta Atlantika tizmasi o‘z
navbatida Shimoliy va Janubiy Atlantika tizmalariga bo‘linadi. Bu
tizmalarning g4arbiy qismida Labrador, Shimoliy Amerika, Braziliya
va
Argentina botiqlari, sharqiy qismida G ‘arbiy Yevropa, Gvineya,
Kanar, Yashil burun va Angola botiqlari, janubda esa Afrika-Antarktida
botig‘i joylashgan. Mazkur botiqlarning chuqurligi 3000 m dan
7000 m gacha yetadi. 0 ‘rta okean tizmasining tepa qismini ko‘nda!ang
va bo'ylama chuqur daralar — riftlar kesib o ‘tgan. Okeanning eng
chuqur qismi P uerto-R iko cho'km asi b o ‘lib, 9218
m pastda
joylashgan.
Shimoliy subtropik mintaqada tabiati o ‘ziga xos bo4lgan Sargasso
dengizi joylashgan. Dengiz suvining shobrligi 37%o ga teng, harorati
yuqori, qishda 23°C ni va yozda 28°C ni tashkil etadi.
