Oyning Quyosh nuri bilan yoritilgan qismigina ko£rinadi. Agar diq-
qat Bilan qarasangiz yangi Oy, o ‘roq shaklida bo‘ladi. Endi- eslab
qoling: yangi Oy kechqurun Q uyosh botganda g‘arb tom o n d a
kocrinadi, eski, tugayotgan Oy esa erta tongda Quyosh chiqmasdan
sharq tomonda ko'zga tashlanadi (17- rasm). Agar Oy doira shaklida
bo‘lsa, to ‘lin Oy deyiladi. Oyning 1 4 -1 5 - kunlari to ‘lin Oy bo‘ladi.
Oy tutilishi to ‘lin Oy kunlariga to ‘g‘ri keladi. Oy, Yer, Quyosh os-
monda bir chiziqqa to ‘g‘ri kelib qolganda Oy tutiladi.
Quyosh va Oyning Yemi tortishi natijasida dengiz ham da okean-
larda davriy ravishda suv qalqishi, ya’ni suvning ko‘tarilib, pasa-
yishi rocy beradi. Suvning ko‘tarilib qaytishi Quyosh tortishiga nis-
batan Oy tortganda ikki baravar kuchli b o cladi. O dam lar osm on
jismlarini kuzatish natijasida Oy va Quyosh taqvimlarini tuzishgan,
quruqlik va okeanlarda turgan joylarini aniqlashgan.
Yulduzlar. Tunda osmonga qarasangiz, juda ko‘plab yulduzlar
tartibsiz sochilib yotganga o ‘xshaydi. Aslida ular osmonda tartibsiz
sochilib yotmaydi. Hozirgi vaqtda olimlar rasadxona (observatoriya)-
larda yulduzlarning kattaligi, harorati, kimyoviy tarkibi va harakat-
larini shuningdek, o ‘zaro joylashgan o‘rinlarini ham o‘rganishmoqda.
Yulduzlar nihoyatda qizib yotgan, Yerdan juda uzoqda joylash
gan osmon yoritgichlaridir. Ularni odam lar qadim dan guruhlarga
ajratishgan va har bir guruhga nom berishgan. Bular
yulduz turkum-
lari deb ataladi. M asalan, Torozu, Chayon, Qavs va boshqalar.
Bolalar, sizlar Katta Ayiq yulduzlar turkum ini bilsangiz kerak.
Ularni xayolan chiziq bilan tutashtirsangiz shakli cho‘michga o'xshay-
di. Cho‘mich bandidagi ikkinchi yulduz yonida kichik yulduzcha bor.
