Toshkent tibbiyot akademiyasi

“TASDIQLAYMAN”

«27» avgust 20145у.

Kafedra: DAVOLASH FAKULTETI FAKULTET VA GOSPITAL JARROHLIK

Professor: Xakimov M.Sh.

Dotsent: Imamov A.A.

Asistent: Muminov R.T.

Ta'lim texnologiyasi TTA fakultet va gospital xirurgiya kafedrasi yig‘ilishida «27» avgust 20145у. 1-sonli bayonnomasida tasdiqlangan

1. 
   O‘kuv mashgulotida o‘kitish texnologiyasi modeli
   

Davomiyligi: 5 soat.				Ukuvchilar soni: 8-10 kishi
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi		Amaliy mashgulot (seminar) ukuv xonasida utkaziladi. Seminar «miya shturmi» uslublarini kullash bilan utkaziladi.
Mashgulotning utkazilish joyi		Amaliy mashgulot davolash fakultetining gospital va fakultet jarroxlik kafedrasida va uning klini bazasida utkaziladi (TTA 2 – klinikasida joylashgan ukuv xonasi, palatalar, boglov xonalari, poliklinikalar).
O‘quv mashg‘ulotining tuzilishi		Kirish kismi Amaliy kisim - Bemorlar kuratsiyasi - amaliy ko‘nikmalarni egallash Nazariy kisim - nazariy kismni muxokama kilish Baxolashni utkazish - uz-uzini baxolash va uzaro baxolash - ukituvchining baxolashi Mashg‘ulot bo‘yicha o‘qituvchining xulosasi. Keyingi darsga tayyorlanish uchun talabalarga savollar berish (savollar to‘plami)
Mashg‘ulotning maqsadi: Talabalarga mexanik sariglik bilan og‘rigan bemorlar, kuratsiya uchun olingan bemorlar misolida tekshirish yo‘llarini, tashxis qo‘yish, qiyosiy tashxis va davolash usullarini o‘rgatish. Ushbu kasalliksabablari, patogenezini, klassifikatsiyasi, klinikasi va umumiy davolash xususiyatlarini taxlili kilish.
Ukituvchining vazifalari: - diagnostika va differensial diagnostika uslublari, va ularning asoratlari haqida; Uslub - tilning inson faoliyatining muayyan sohasi bilan bogʻliq vazifalariga koʻra ajratilishi. Kishilar faoliyatning barcha sohalarida aloqa qilish jarayonida tildagi leksik, frazeologik, grammatik va fonetik vositalarni tanlash va ishlatishda birbirlaridan maʼlum darajada farq qiladilar. - tashxisni asoslash va ratsional davoni tanlash uchun instrumental-diagnostik tekshiruvlarni interpretatsiya qilish; - ushbu bemorlarning amaliyot oldi tayyorlashning o‘ziga xos xususiyatlari; - operativ va konservativ davolash uchun ko‘rsatmalarva ularning o‘ziga xosligini balish; - amaliyot davri va undan keyingi asoratlarni oldini olish; - mexanik sariglikbilan og‘rigan bemorlarni tekshirish bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarni o‘zlashtirish; - maxsus tekshiruv usullarni o‘rganish.			O‘quv faoliyati natijalari Talaba bilishi lozim: diagnostika va differensial diagnostika uslublari, va ularning asoratlari haqida; - tashxisni asoslash va ratsional davoni tanlash uchun instrumental-diagnostik tekshiruvlarni interpretatsiya qilish; - ushbu bemorlarning amaliyot oldi tayyorlashning o‘ziga xos xususiyatlari; - operativ va konservativ davolash uchun ko‘rsatmalarva ularning o‘ziga xosligini balish; - amaliyot davri va undan keyingi asoratlarni oldini olish; - mexanik sariglikbilan og‘rigan bemorlarni tekshirish bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarni o‘zlashtirish; - maxsus tekshiruv usullarni o‘rganish. Talaba bajara olishi lozim: - Amaliy ko‘nikmalarin bajara olishi - amaliyotdan keyingi me'da kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarni tekshirish bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarni o‘zlashtirish, maxsus tekshiruv usullarni o‘rganish, operativ va konservativ davolash uchun ko‘rsatmalar va qarshi ko‘rsatmalarni bilish. Qarshi (1926 37 yillarda Behbudiy) - Qashqadaryo viloyatidagi shahar (1926 yildan), viloyat markazi (1943 yildan). Qashqadaryo vohasining markazida, Qashqadaryo boʻyida, xalqaro t. yil va avtomobil yoʻllari kesishgan joyda.
Ta'lim usullari	«miya shturmi» uslublarini kullash, testlarni ishlash
Ta'lim vositalari	Ma'ruza matni, metodik kullanmalar, uslubiy ko‘rsatmalar, mulyajlar, slaydlar, videofilm,
Ta'lim shakli	Individual, jamoaviy, guruhlarda ishlash, prezentatsiyalarni utkazish
Ta'lim berish sharoiti	Auditoriyalar, bemorlaning xonalari, reanimatsiya xonalari
Monitoring va baholash	og‘zaki nazorat: nazorat uchun savollar, o‘quv topshirig‘ini bajarish; amaliy kunikmalarni bajarish buyicha xarakat algoritmini namoyish etish; yozma nazorat: nazorat uchun savollar;;

Mashg‘ulot mutaxassis shaxsini shakllanishiga, o‘zini tuta bilishga o‘rgatishga, tashxis qo‘yishda ma'suliyatni xis qilishga o‘rgatadi.

Shu mavzuni o‘qitish talabalarning normal anatomiya, normal va patologik fiziologiya fanlari bo‘yicha bilimlariga asoslanadi. Dars davomida olingan bilimlar gastroenterologiya, ichki kasalliklar va boshqa klinik fanlarni o‘rganilganda kerak bo‘ladi.

Butun dunyo soglikni caklash tashkilotini xisoboti buyicha keyingi un yil ichida dunyoning kupgina mamlakatlarida jigar sirrozi kasalligini asorati bulmish mexanik sariglik kupaymokda. Jigar sirrozi ayniksa Urta Osiyo respublikalarida kup tarkalgan bulib, ulka patologiyasi xisoblanadi.

Buning juda ko‘p tarkalishining sabablari kuyidagi nega­tiv x.olatlardir: gepatotoksik moddalarni keng va tez - tez tartibsiz xamda nazoratsiz kullanilishi, ishlab chikarishda kishlok xujaligida va kundalik turmushda ximizatsiyani intensivlashishi, ratsional ovkatlanmaslik, alkogola xurush kuyish, davolash amaliyotida kon va uning preparatlarini zardobli gepatitni profilaktika koidalarini buzgan xolda keng mikyosda foydalanish va x.k.

Mexanik sariglik bilan betob bulgan bemorlarni davo­lash muammosi murakkab va aktual masaladir. Konservativ tera­piya bunda juda kam effekt beradi.

Bugungi kunda mexanik sariglikni davolash uchun 200dan ortik; operatsiya taklif kilingan, shu jumladan 100 ga yakini -kizilungachdan kon ketish xolatlarida kilinadi. Ammo, ulardan birortasi muammoni xal kilmaydi. Natijalar konikarsiz, ulim esa kamayish tomoniga karab siljimayapti. Mexanik sariglik­ni eng daxshatli asoratlaridan kuyidagilar xisoblanadi: Kizilungachdan birdaniga kup kon ketish, assit,va utkir buyrak yetishmovchiligi. Kizilungachdan kon ketganda ulim 80-90% gacha yetadi, kasallikning dekompensatsiya boskichida esa-IOO% gacha kuzatiladi. Assit paydo bulganda xayot davri 6-12 oyni tashkil etadi.

Mexanik sariglik – axolini eng mexnatga kobiliyatli katlamini shikastlantirib, ularni tezda invalid xolatiga olib keladi va ulim yukori buladi. Bu esa katta sotsial axamiyatga egadir.

Shunday kilib, mexanik sariglik muammosining aktualligini urganish xech shak-shabxasizdir.

Bu patologiyani bilish fakatgina mutaxasislar uchungina zarur bulmay, balki gepatologlar, xamda umumiy profildagi vrachlar uchun xam kerak.

Bu sindrom uzgarishlarning klinik kompleksi bilan ya'ni portal bosimning oshishi, splenomegaliyani gipersplenizm bilan bulishi kizilungach va me'da venalarini varikoz kengayishi va ulardan kon ketish, korin oldi devori va gemorroidal venalarning kengayishi xamda assitni paydo bulishi bilan xarakterlanadi. Bular xar xil kasalliklar natijasida portal sistemasida kon okishini kiyinlashuvi sababli vujudga keladi.

Amalietda foydalanish uchun mexanik sariglikni eng kulay klassifikatsiyasi – bu M.D.Patsiora (1984 y.) niki xisoblanadi.
Mexanik sariglikni klinikasi

Mexanik sarigliksini klinikasini kup kirrali bulib, kupincha jigardagi birlamchi kasallikni kandayligi va blokni xarakteri bilan ifodalanadi.

Bolalarda kupincha mexanik sariglikni jigar tashki shakli uchraydi. Kattalarda esa jigar ichki kism jigar sirrozi (90%) xisobiga buladi. Jigar sirrozi natijasida kelib chikadigan mexanik sariglikni klinik tasvirida kuyidagi simptomlarni ajratish mumkin:

Klassik belgilar:

1. 
   splenomegaliya
   
2. 
   kizilungach varikozli venalardan kon ketish
   
3. 
   gemorroidal venalardan kon ketish
   
4. 
   assit
   
5. 
   korin va kukrak devorini teri-osti venalarning kengayishi
   
6. 
   me'da ichak buzilishi (ogrik, kovurga osti va epigastriy soxasida ogirlik sezish, anoreksiya, kabziyat bulishi va x.k.)
   
7. 
   gemorragik diatez
   
8. 
   yurak kon-tomir sistemasida uzgarishlar.
   

1. 
   Kon-tomirli «urgimchaklar» va «yulduzchalar»
   
2. 
   barabansimon barmokchalar
   
3. 
   kaft giperemiyasi – «jigarsimon kaft»
   
4. 
   «Bochkasimon» kukrak kafasi
   
5. 
   Jigar yuzasini gadir-budirligi
   
6. 
   ung kovurga osti soxasidagi bushlik belgisi
   
7. 
   gipersplenizm sindromi (anemiya, leykopeniya, trombotsitopeniya)
   
8. 
   jigar funksiyasini buzilishi
   
9. 
   buyrak funksiyasini buzilishi
   
10. 
    me'da osti bezi funksiyasini buzilishi
    
11. 
    mexanik sariglik
    

I boskich - maxsuslashtirilgan, statsionarli: konni, siydikni tekshirish, bioximik tekshiruvlar /bilirubin, transaminaza, mochevina, kreatinin, koldikazot, diastaza, shakar, umumiy oksil va oksil fraksiyalari, koagulogramma, elektrolitlar, KShS va x.k./: jigarni va koratalokni UZI kilish, jigarni skannirlash, ezofagogastroduodenofibroskopiya, laparoskopiya, rektoromanoskopiya, EKG, kukrak kafasini rentgenografiyasi, va angiografik tekshiruvlar /seliakografiya, kavografiya, portografiya va portomanometriya/, jigarni punksiyali biopsiyasi.

II Intraoperatsion boskichdagi tekshiruvlar.
Kizilungachni kengaygan venaridan kon ketganda tez yordam kursatish

Mexanik sariglikli bemorlarda kizilungachdan birdan kon ketganda kechiktirib bulmaydigan yordam kuyidagilardan iborat:

1. Kon ketishni kengaygan kizilungach venalarini Blekmorzondi bilan tamponlash yuli bilan tuxtatish.

2. Portal bosimni venaga pituitrin yuborish bilan tushirish.

3. Yukotilgan konni urnini tulatish /bevosita kon kuyish yoki yangi tayyorlangan konni kuyish bilan/.

4. Dezintoksikatsiyaga karatilgan terapiyani siydikni jadal xaydash usuli bilan utkazish.

5. Jigar preparatlarini kilish.

6. Suv-tuz almashuvini, KShS, oksil almashuvi va boshkalarni korreksiya kilish.

7. Yurak-kon tomir preparatlarini kilish.
Konayotgan kizilungach venalarini Blekmor zondi bilan tamponada kilishni texnikasi

1. Teri ostiga 1ml 2% promedol 1ml 1% dimedrol 4-0,5 ml 0,1% atropin k.ilinadi.

2. Burun-tomok shillik kavatini 2% lidokain eritmasi bilan anesteziya kilish.

3. Blekmor zondini usimlik moyi yoki glitserin bilan surkash kerak.

4. Zondni burun-tomok soxasiga transnazal yul orkali utkazish.

5. Bemorga bir kultum suv ichirish kerak.

6. Suv ichishi bilan bir paytning uzida zondni ritmik ravishda kizilungachga, keyin esa me'daga surish kerak.

7. Janne shpritsi bilan me'dali ballonga 50-70 sm3 xavo yuborish kerak.

8. Kardiya soxasiga takalguncha zondni tartib, keyin uni shunday tortilgan xolatda leykoplastir bilan fiksatsiya kilish kerak.

9. Boshida kizilungachli ballonga 30-40 sm3 xavo yuborish kerak, keyin esa xar 3-5 minutda xavoni porsiyalab 10-15 sm3 dan yuboriladi. Xammasi bulib 80-150 sm3 xavo yuboriladi.

10. Me'dodan konni Janne shpritsi bilan aspiratsiya kilib, me'da sovuk; suvda toza bulguncha yuviladi.

11. Blekmor zondini olishdan avval, /24-72 soatdan keyin/ zondni ballonlarini Janne shpritsi bilan bushatiladi va zond ya'ni chikarilgan ballonlar bilan kizilungachda yana 1-2 soatga nazorat kilish uchun koldiriladi.

12. Blekmor zondi bemorga bir kultum suv berilgandan keyin olib tashlanadi.
4.2. Ushbu mashgulotda kullaniladigan pedogogik texnologiyalar
«MIYA SHTURMI» USULINI KULLASH

Ushbu usul mashgulot paytida xar bir talaba va ukituvchining uzaro birgalikdagi ishi va faol katnashishini kuzda tutadi va ukituvchi butun gurux bilan ishlaydi.

Talabalar 2ta guruxga bulinadi. Xar bir guruxga ikkita anik misol beriladi. Masalan, ilgari utkir toshli xoletsistit buyicha xoletsistektomiya utkazgan bemorda mexanik sariklik bilan ogrik sindromi rivojlandi. Postxoletsistektomik sindromning bu turi kaysi patologiya tugrisida darak beradi. Ushbu xolatning sabablarini kursating. Xar bir talabadan uzining ushbu xolatning diagnostikasi, davolash va prognozi buyicha fikrini asoslab berish suraladi.

Ushbu usul xar bir talabaning fikri tugriligini xamda xolatga optimal yendashishni rivojlantirishga yerdam beradi.

Ushbu usul ukuv yilining boshidagi boshlangich bilim ogzaki surov utkazishda yaxshi samara beradi.

Oxirida ukituvchi guruxning xamma javoblarini kurib chikadi, bu esa fikrash birxilligini oldini oladi va yangi ukuv ma'lumotning tezrok ukilishiga yerdam beradi.

4.3. Taxliliy qismi
Vaziyatli masala:

Utmishda utkir toshli xoletsistit buyicha xoletsistektomiya amalietini utkazgan bemorda ogrik sindromi va mexanik sariklik rivojlangan.

I. Postxoletsistektomik sindromning ushbu kurinishi kaysi patologiya tugrisida dalolat beradi:

A. Umumiy ut yulida konkrementlarning borligi*

B. biliar-pankreatik tizimda usma borligi

V. bemorda gepatit, sirrozga utish davri

G. Surunkali pankreatit

D. ut kopi yulining uzun chultogi

II. Tashxisni aniklashtirish uchun kanday invaziv usul kullash kerak:

A. endoskopik retrograd pankreatoxolangiografiya*

B. gastroduodenofibroskopiya

V. ultratovush tekshiruvi

G. angiografiya

D. kompyuter tomografiya

2. TO‘G‘RI PARXEZ VA REJALI DAVONI BELGILASH.

3. XOLANGIOSTOMA YUVISH TEXNIKASI

- yozma;

- egallangan amaliy ko‘nikmalarni namoyish etish;

8. 
   Mashg‘ulotning texnologik kartasi