Loyihalashning asosiy bosqichlari
Uzatish liniyasini loyihalashda quyidagi masalalar echiladi:
Uzatish liniyasining trassasini tanlash;
Oxirgi va oraliq punklarning ijtimoiy-iqtisodiy xarakteristikalari;
Talab etiladigan kanallar sonini asoslash va hisoblash;
Regeneratsiyalash punktlarini joylashtirish va boshqalar.
Uzatish liniyasining trassasini tanlash texnologik loyihalash
normalariga muvofiq izlanish jarayonlarida amalga oshiriladi. Trassa
uzunligi minimal bo‗lishi kerak. Trassaning shahardan tashqaridagi qismi
avtomobil yo‗llari bo‗ylab, o‗pirilish va cho‗kish bo‗lmasligi uchun
qishloq xo‗jaligi uchun mo‗ljallanmagan erlar, shuningdek kemiruvchi
xayvonlar bo‗lmagan erlar bo‗ylab o‗tishi kerak. Loyihalashda turli xildagi
er osti kommunikatsiyalarning, yuqori voltli liniyalarning va elektr temir
yo‗llarining joylashuvini hisobga olish kerak. Trassaning mos keluvchi
obyektlar bilan kesishuvi va yaqinlashuvini loyihalash normativ
xujjatlarda aniqlanadi.
Aholi punktlarida trassa asosan mavjud yoki loyihalashtirilayotgan
kabelli kanalizatsiya bo‗ylab, tonnellarda va ayrim xollarda yerda o‗tishi
kerak. Trassa bo‗ylab punktlar orasidagi masofa izlanishlar jarayonida
aniqlanadi. Bunda trassaning bir necha variantlari tanlanadi, ular eng afzal
variant deb tanlangan uzatish liniyasining xolat plani ko‗rinishida aks
ettiriladi.
Elektrik hisoblashlar uchun punktlar orasidagi masofa, trassaning
to‗g‗ri emasligini va ularni aylanib o‗tishda kabel bukilishlarini hisobga
367
oluvchi, kabel uzunligi bo‗yicha aniqlanadi. Odatda kabellar uzunligi mos
keluvchi trassa uchastkasi uzunligidan oshadi. Normativ zapaslar mos
keluvchi uchastka uzunligidan o‗rtacha 2% ni tashkil etadi.
Kabelli liniya trassasi shunday tanlanadiki, xamma punktlarni
(loyihalash topshirig‗ida ko‗zda tutilgan) aloqa bilan ta‘minlashda
inshootlarga va uzatish liniyasining ekspluatatsiyasiga sarf etiladigan
xarajatlar minimal bo‗lishi kerak.
Trassaning optimal variantini tanlash quyidagi me‘zonlar bo‗yicha
olib boriladi:
- qurilishga minimal kapital xarajatlar;
- minimal ekspluatatsiya xarajatlari;
- xizmat ko‗rsatish qulayligi.
Ko‗rsatilgan me‘zonlarni qoniqtirish uchun trassa berilgan punktlar
orasida eng qisqa masofa va qurilishni murakkablashtiruvchi va
qimmatlashtiruvchi, to‗siqlarning eng kam soniga ega bo‗lishi kerak. Agar
kabelni avtomobil yo‗li bo‗ylab yotqizish, trassani juda ham uzunlashtirib
yuborsa, trassa kabelini to‗g‗rilashga ruxsat etiladi.
Suvli to‗siqlarni kesib o‗tish uchun eng kichik kenglikka ega joy
tanlanadi.
Ko‗rilgan variantlarning qiyosiy taxlil natijalari jadval ko‗rinishida
rasmiylashtiriladi, tomonlar yo‗nalishi va masshtab ko‗rsatilgan kartadan
nusxa olinadi va shartli belgilar qo‗yiladi.
Oxirgi va oraliq punktlarning ijtimoiy-iqtisodiy xarakteristikalari,
tanlangan oxirgi va trassada joylashgan oraliq punktlar orasida aloqaning
tashkil etilishini asoslash uchun zarur.
Turli xildagi telekommunikatsiya xizmatlari bo‗yicha tanlangan
punktlarning bir-biriga intilishi, punktlarning ijtimoiy-iqtisodiy va
ma‘daniy rivojlanganlik darajasiga, birinchi navbatda aholi soniga bog‗liq.
Shuning uchun xarakteristikada oxirgi ro‗yxatga olish ma‘lumotlari
bo‗yicha aholi soni, og‗ir va engil ishlab chiqarish korxonalari haqidagi
moliyaviy-kredit va investitsiya muassasalari, ma‘daniyat markazlari,
ilmiy tadqiqot markazlari va o‗quv yurtlari, transport va aloqa, savdo-sotiq
va b.q. haqidagi ma‘lumotlar keltiriladi.
368
Keltirilgan ma‘lumotlar asosida belgilangan aholi punktlarining bir-
biriga intilish darajasi haqida, ularni turli xildagi telekommunikatsiya
xizmatlari bilan ta‘minlash haqida xulosa qilinadi.
Berilgan aholi punktlarini bog‗lovchi, kerakli kanallar sonini
hisoblash va asoslash, bu punktlardagi aholining soniga va aholining ayrim
guruhlarining o‗zaro aloqa va turli xildagi xabarlar bilan almashinuviga
qiziquvchanlik darajasiga bog‗liq. Istalgan aholi punktidagi aholi soni
oxirgi ro‗yxatga olishning statistik ma‘lumotlari asosida aniqlanishi
mumkin. Istiqbolli loyihalashda aholining o‗sishini e‘tiborga olish kerak.
Istiqbolli loyihalash yili hozirgi vaqtga nisbatan 5...10 yil oldinga qabul
qilinadi.
Bir abonent hosil qiladigan solishtirma yuklamani, berilgan
yo‗qotishlar
qayd
etilgan
ulanishlarni
va
loyihalashtirilayotgan
magistralniig ma‘lum punktlarida telefon zichligini hisobga olish bilan
dastlabki telefon kanallarining soni aniqlanadi.
Turli vazifali telekommunikatsiyalarni (ovozli signallarni uzatish,
telegraf aloqasi, ma‘lumot signallarini uzatish, televidenie kanallari va
mobil radio aloqa roumingini tashkil etish, internet tarmog‗iga va h.k.)
tashkil etish uchun zarur bo‗lgan kanallar soni, ma‘lum punktlarning
telefon kanallari soni va telefon zichligi orqali ifodalanishi mumkin.
Telekommunikatsiya kanallarining umumiy soni ARK-asosiy raqamli
kanal yoki TCHK-tovush chastotali kanallarning ekvivalent sonidan kelib
chiqadi.
Uzatish tizimi va kabel turini tanlash birlamchi telefoniya tarmog‗ini
quyidagi yo‗nalishlar bo‗yicha rivojlantirishni e‘tiborga olgan holda
amalga oshiriladi:
- kabel va raqamli uzatish tiziimlarini qo‗llash bilan yangi
magistrallarni qurish;
- mavjud magistrallarni optik kabellarni va optik uzatish tizimlarini
qo‗llash bilan rekonstruksiya qilish.
RUT va kabel turini tanlash uchun loyihalashtirilayotgan raqamli
uzatish liniyasining vazifasi, talab etiladigan aloqa masofasi, oxirgi va
oraliq punktlar orasida talab etiladigan raqamli oqimlar soni haqidagi
axborot kerak.
369
Rekonstruksiya qilish xolatida aloqani tashkil etishning variantini
tanlash va turli tipdagi TOUT qo‗llanilganda bir turdagi kabel uchun
kapital va yillik ekspluatatsiya xarajatlarini taqqoslash asosida olib
boriladi.
Kabel markasi trassadagi erning xarakteri, kabelni yotqizish usuliga
bog‗liq holda tanlanadi. Barcha hollarda RUT kanal va traktlarining
zaruriy
sifat
ko‗rsatkichlarining
saqlanilganligi,
raqamli
uzatish
liniyasining iqtisodiy samaradorligi eng asosiy shart hisoblanadi.
Regeneratsiyalash punktlarini joylashtirish quyidagi talablarni
hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Raqamli liniya trakti oxirgi
punktlar (OP) ning uzatuvchi va qabul qiluvchi liniya trakti uskunalari
(LTU) dan, xizmat talab qiladigan (XTQRP) va xizmat talab qilmaydigan
regeneratsiyalash punktlari (XTQyRP) dan, regeneratsiyalash uchastkalari
(RU) dan va optik kuchaytirish punktlari (KU) dan tarkib topgan.
XTQyRP OP yoki XTQRP dan distansion manba bilan ta‘minlanadi,
shuning uchun ularni imkon qadar tejamli qilib tayyorlashga intilinadi.
XTQyRP ni ta‘minlovchi OP va XTQRP orasidagi masofa distansion
ta‘minot (DT) masofasi deyiladi va har bir RUT ning pasport
ma‘lumotlaridan biri hisoblanadi.
OP-XTQyRP, XTQyRP-XTQyRP yoki XTQyRP-XTQRP orasidagi
masofa regeneratsiyalash uchastkasi uzunligi deyiladi. RUT ning optik
kabeli RU uzunligi uning energetik potensialiga, ya‘ni maksimal
qoplanadigan so‗nish va optik kabel turiga bog‗liq [123].
Dispersiya buzilishlari uncha katta bo‗lmagan hollarda va to‗lqin
uzunligi bo‗yicha ajratilgan TOUTda kuchaytirish punktlarini qo‗llash
maqsadga
muvofiq.
Kuchaytirgichlarning
soni
shovqindan
himoyalanganlik talablaridan kelib chiqqan holda chegaralanadi.
Buzilishlar darajasi yuqori, shovqindan himoyalanganlik talab doirasida
bo‗lmaganda liniya traktida kuchaytirish punktlari bilan birgalikda ma‘lum
masofalardan keyin regeneratsiyalash punktlarini ham joylashtirish zarur.
| 