172
foydalanishga taqdim etdi. Koreya bu texnologiya bo‗yicha eng etakchi
davlat hisoblanadi. 2007 yilning avgustida Toshkentda bo‗lib o‗tgan ―IT‖
forumda koreys mutaxassislari bu texnologiyani O‗zbekistonda ham joriy
etish taklifi bilan chiqdi.
Hozirgi kunda davlatimizda bu texnologiyani joriy qilishning
texnikekspluatatsion, moliyaviy, unga bo‗lgan talab va taklif va shu kabi
boshqa jihatlarini o‗rganib chiqilmoqda.
Tez orada bu texnologiyani
tarmoqlarimizga joriy qilish ham amalga oshish bo‗sag‗asida turibdi.
Aynan shularni e‘tiborga olib, bizning mutaxassislarimiz o‗z nazariy va
amaliy bilimlarini bu texnologiyaning rivoji va O‗zbekistonda qo‗llanilishi
uchun sarf qilish maqsadida loyihalar ustida izlanishlar olib bormoqdamiz.
Chet el mutaxassislarining ilmiy ishlarini o‗rganib, o‗zimizning
loyihalarimizni
takomillashtirish
oldimizga
qo‗yilgan
dolzarb
vazifalarimizdan biridir. Ular ushbu ishda Wi-Bro texnologiyasi asosida
qurilgan aloqa tizimining tashkil etuvchi komponentlaridan foydalanish,
uning muhim jihatlarini o‗rganish uchun imitatsion modellashtirish dasturi
yordamida
uning
muhim
masalalari,
MAS
sathining
samarali
o‗tkazuvchanligi, resurslardan foydalanish samaradorligi, QoS ta‘minoti
kabilarning simulyasiyasini ko‗rib chiqdilar. IEEE 802.16 d/e standartiga
asosan keng yo‗lakli simsiz ulanish tizimi BWA (Broadband Wireless
Access) ning fizik PHY va MAS sathlari mavjud bo‗lib, ularni bazaviy va
abonent stantsiya (B&SS-Base&Subscriber Station)sifatida
ifodalash
mumkin. Ushbu texnologiyaning afzalligi shundaki, olis masofadagi
foydalanuvchilar osongina yuqori tezlikli keng yo‗lakli simsiz aloqa
xizmatlaridan foydalanish muhitiga osongina ulanish, kirish imkoniyatiga
ega ekanligidadir. Bu mavjud bo‗lgan simli va sun‘iy yo‗ldoshli aloqa
tizimlariga qaraganda moliyaviy jihatdan archa arzondir.
Bundan tashqari
802.16
standarti
802.11
standartiga
qaraganda
bir
necha
foydalanuvchilarga bir vaqtning o‗zida WWW muhitiga kirish
imkoniyatini beradi. Shuningdek 802.16 standarti nafaqat fiksirlangan
BWA (802.16 d) tizimlari uchun, balki mobil BWA (802.16 e) tizimlari
uchun ham mo‗ljallangan. Wi-Bro va boshqa simsiz aloqa texnologiyalari
ma‘lum bir chastota diapozonida ishlaydi. Radio kanallar uchun chastota
diapozonlarini ajratib berish aloqa sohasiga
mutasaddi korxonalar va
elektromagnit moslashuv markazi bilan kelishilgan holda amalga
oshiriladi. Wi-Bro tizimi (Wi-Bro texnologiyasi asosida qurilgan) uchun
100 MHz chastota diapozoni etarli hisoblanadi. Bu boshqa mobil aloqa
tizim chastota diapozoniga (GSM 1800, 1900 MHz; CDMA 450, 900
MHz) qaraganda deyarli 18-19 barobar kichiqdir. Demak, bu tizimning
173
inson salomatligiga zarari ancha kamdir. Wi-Bro tizimida ham aloqani
taxminlovchi radio kanallar mavjud. Ular uplink (UL – BSdan SSga
signallarni uzatuvchi radiokanal) va downlink (DL – SSdan BSga
signallarni uzatuvchi radiokanal) deb nomlanuvchi
fiksirlangan vaqt
oralig‗lariga bo‗linadi va ular ―freym‖ deb ataladi. 802.16 standartiga
asosan freymlarni vaqt bo‗yicha taqsimlash orqali dupleks TDD (Time
Division Duplex) kanallar hosil qilinadi. Wi-Bro tizimida radiokanallarni
ortogonal chastota bo‗yicha taqsimlashli ko‗p kirishli OFDMA
(Orthogonal Frequency Division Multiple Access) TDD ishlatiladi.
OFDMA TDD asosida hosil qilingan freymning 5 msek teng bo‗lib, ular
―simvol‖ deb nomlanuvchi aniq vaqt oralig‗idagi mantiqiy birliklar ketma-
ketligidan iborat. Freymning strukturasiga e‘tibor beradigan bo‗lsak, 27 ta
simvol DL, 15 ta simvol UL uchun ajratilgan. Uning tuzulishi quyidagi
rasmda keltirilgan: 4-rasm. Wi-Bro OFDMA TDD freym strukturasi Bu
yyerda MAP – freymning boshqaruvchi qismi bo‗lib, u o‗z navbatida DL
va UL pulsatsiya oqimlarini boshqaruvchilaridan iborat. Freym 16 ta
radiokanallardan iborat bo‗lib, bu kanallarda
uzatiluvchi va qabul
qilinuvchi axborot oqimlari joylashtiriladi. SS dan BS orqali ma‘lumotlar
kontenti manbaiga DTG (Dinamic Traffic Generator) so‗rov paketlari
jo‗natiladi. O‗z navbatida DTG ham SS ga tasdiq paketini yuboradi va
ma‘lumotlar almashunivi amalga oshiriladi. O‗rganilayotgan loyihada
foydalanuvchilar quyidagi tur ilovalardan foydalanadi: VoIP (Voice over
IP) – tovush ma‘lumotlari Video streaming – video ma‘lumotlar HTTP
(Hyper Text Transfer Protocol) – internet xizmati FTP (File Transfer
Protocol) – fayllar almashinuvi.
