Telekommunikatsiya tarmoqlariga texnik xizmat

167 
10. 
SIGTRAN va BICC protokollarining umumiy va farqli tomonlari 
qanday? 
2.6. Keng polosali abonent kirish tarmoqlarining qurilish usullari 
Simsiz keng polosali abonent kirish tarmoqlarini qurish usullari: 
So‗nggi yillarda tarmoq texnologiyalarining rivojlanishi personal 
kompyuterlarning yagona tarmoqqa ulash hamda umumjahon Internet 
tarmog‗iga chiqish imkoniyati usullarini oshirib yubordi. Hozirgi kunda 
deyarli barcha turdagi kompyuterlarda tarmoqqa ulanish yohud internetga 
chiqish imkoniyati mavjud. Keling ana shu hozirgi kunda deyarli barcha 
foydalanuvchilar foydalana olishi mumkin bo‗lgan tarmoqqa ulanish 
usullarini biroz ko‗rib chiqamiz.
1. Dial-Up. Telefon liniyasi orqali kommutatsiyalangan ulanish. 
Ushbu texnologiya ulanishdagi oddiylik sababli yaratilganidan buyon 
ishlatilib kelinmoqda. Ikki modem bir-biri bilan telefon liniyasini ishlatgan 
holda aloqa o‗rnatadi. Oddiy holda ulanish birga-bir amalga oshiriladi 
hamda ma‘lumot uzatish uchun barcha mavjud ovoz diapazoni 
chastotasidan foydalanadi. Lekin ushbu texnologiyaning ko‗pgina 
kamchiliklari mavjud. Masalan: ma‘lumot uzatishdagi past tezlik, tashqi 
ta‘sir tufayli yuborilayotgan paketlarning qismi yo‗qolish extimoli, 
ulanishning uzilib qolish extimoli hamda ulanish davrida telefon 
liniyasining butunlay band bo‗lishi. 
2. xDSL. Ushbu texnologiya statsionar obyektlar uchun juda ham 
maqbuldir. Mavjud telefon tarmog‗idan foydalangan holda bemalol ushbu 
texnologiya orqali yuqori tezlikka ega bo‗lish mumkin, lekin liniyalar 
mavjud bo‗lmasachi? Yangi liniyasini foydalanuvchi manziligacha olib 
borish, juda ham qimmatga tushishi aniq. Uning ustiga ushbu 
texnologiyani har bir yangi foydalanuvchiga o‗rnatish uchun ham 
foydalanuvchi ham uzatuvchi liniyasi tomonda ma‘lum o‗rnatish va 
tuzatishlar amalga oshirilishi lozim. 
3. Ethernet texnologiyasi. Lokal tarmoq texnologiyasining eng 
keng tarqalgan turi bo‗lib, 10 Mbit/s, 100 Mbit/s (Fast Ethernet), 1 Gbit/s 
hattoki 10 Gbit/s tezlik bilan ulanib turish imkoniyatiga egadir. Ethernet 
ning yutug‗i tarmoq strukturasi tanlanishidagi qulayligidir. Ammo ushbu 
texnologiya kamchiligi, bu uning ma‘lum masofadagina ishlay olishidir. 
Agarda vitaya para kabelini oladigan bo‗lsak, u holda tarmoq masofasi 100 
metrdan oshmasligi aniq. Uzaytirish uchun esa har 100 metrda qurilma 
qo‗yishga to‗g‗ri keladi yoki optik toladan foydalanish zarur. Lekin 

168 
qo‗shni binolarni bir tarmoqda jamlash uchun bu juda qiyin hamda 
qimmatga tushishi mumkin. 
4. Wi-Fi texnologiyasi orqali ma‘lumot uzatish. Ushbu texnologiya 
Wi-Fi (802.11a/b/g/n standartida) ishlab, bino ichida 45 metr uzoqlikda, 
100 metr ochiq joyda bemalol katta tezlikda stabil tarmoqqa ulanish 
imkonini beradi. Lekin katta hududda sifatli tezlikni ta‘minlash uchun esa 
juda ham ko‗p Wi-Fi nuqtalari o‗rnatilishi lozim bo‗ladi. Bu esa 
texnologiyaga bo‗lgan harajatni oshishiga olib keladi. Muammolardan 
yana biri shuki, abonent, ya‘ni foydalanuvchini bir nuqtadan ikkinchi 
nuqtaga ko‗chganida, ma‘lumot almashinish hamda ulanishda to‗xtovlar 
vujudga kelishidir. Yuqorida ko‗rib chiqilgan tarmoq texnologiyalari 
bugungi kunda qo‗yilayotgan yuqori o‗tkazuvchanlik, ishonchlilik hamda 
mobillik darajalarini o‗zida qizman yohud to‗liq aks ettira olgani bilan, 
narx bo‗yicha bugungi operatorlarga to‗g‗ri kelmaydi. Aynan ushbu 
muammoni simsiz texnologiyaning yangi avlodi bo‗lmish IEEE 802.16 
standartli Wi-MAX (Worldwide Interoperability for Microwave Access) 
texnologiyasi hal qilishi mumkin. Wi-MAX texnologiyasini kengaytirish 
va rivojlantirish maqsadida 1999-yilda WiMAX-forumi ochildi va Wi-
MAX texnologiyasiga quyidagi talablar qo‗yildi:
1. Katta bo‗lmagan hududlarga shu qatori ajratilgan rayonlar, chetki 
(chetlashtirilgan) 
obyektlar 
Wi-MAX 
texnologiyasi 
asosida 
kommunikatsiya va axborot xizmatlaridan foydalanishga ega bo‗lishi, 
rivojlanayotgan davlatlardagi 1,5 million aholini shu hisob ichidan 100 ta 
odam ATs larga ulanmagan va yirik shaharlar bilan simli aloqa orqali 
axborot, ma‘lumot almashish sharoitiga ega bo‗lmagan aholini 
kommunikatsiya va axborot xizmatlaridan foydalanish imkoniyatini 
yaratish. 
2. Wi-MAX texnologiyasi orqali Yer kurrasidagi aholining teng 
yarmini kommunikatsiya va axborot xizmatlaridan foydalanishga erishish.
Wi-MAX texnologiyasining asosiy maqsadlaridan biri universal 
simsiz aloqa orqali katta hududlarga ishonchli, sifatli kommunikatsiya va 
axborot xizmatlaridan foydalanish sharoitini yaratish bo‗ldi. Bu orqali Wi-
MAX texnologiyasi quyidagi farqlarga ega bo‗ldi: 

Simli aloqa va yo‗ldoshli aloqa tizimlaridagi servis-provayderlarga 
iqtisodiy tomondan effektivligini hal etish va bu orqali faqat potentsial 
abonentlarga erishibgina qolmay, balki bir joydan foydalanuvchi, 
(statsionar) abonentlar sonini oshirish bilan birga ularga kommunikatsiya 
va axborot xizmatlaridan foydalanishni sifatli yo‗lga qo‗yish; 

169 

Simsiz 
aloqa 
tizimlari 
boshqa 
simli 
texnologiyalar 
bilan 
moslashuvchanligi. Bu orqali simsiz aloqa maydonini kengaytirish 
(masshtablashtirish) imkoniyati paydo bo‗ladi; 

O‗rnatish, ulanish sodda arxitekturasi bu orqali unga ketadigan 
xarajatlarni kamaytirilishiga olib keladi; 

Radioaloqa tizimlarida aloqa qamrab olish hududi uzoqligi muhim 
hisoblanadi. Hozirgi davrda yuqori maydonlarga mo‗ljallangan ko‗p 
simsiz aloqa tarmoqlarida obyekt va tarmoq oralig‗ida to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
ko‗rinishga ega bo‗lishi kerak; 

Wi-MAX texnologiyasi tarkibida IP protokollari bo‗lganligi sababli 
lokal va korporativ tarmoqlarda qo‗llanilishi mumkin.
Wi-MAX texnologiyasi imkoniyatlari: Wi-MAX texnologiyasi har 
qanday, shu jumladan zich shahar imoratlari sharoitlarida ishlashga, aloqa 
yuqori sifati va malumotlar uzatish katta tezligini ta‘minlashga imkon 
beradi. Wi-MAX texnologiyasidan simsiz ulanish nuqtalarini tashkil qilib, 
kompaniyalar bo‗limlari o‗rtasida tarmoqni tashkil qilib va ilgari an‘anaviy 
texnologiyalar sababli imkoni bo‗lmagan boshqa masalalarni hal etib 
―oxirgi nuqta‖ keng polosali ulanishlarni yaratish uchun foydalanish 
mumkin. Wi-MAX texnologiyasi yuqori tezliklarda Internetga ulanishni, 
Wi-Fi tarmoqlariga qaraganda keng zonalarni qoplash va ishonchlilikni 
ta‘minlashga imkon beradi. Wi-MAX texnologiyasi - bu butun shahar 
hududida tashkil qilinadigan keng polosali simsiz ulanish tarmog‗i, 
resivyerdan baza stantsiyasigacha masofa esa kilometrlar bilan o‗lchanadi. 
Wi-MAX qayd etilgan, mobil va harakatdagi ulanish senariylarini 
ta‘minlaydi. Aloqa bilan ta‘minlash masofasi-60 km, ulanish tezligi — 60 
Mbit/s gacha. Wi-MAX texnologiyasi ishlash prinsiplari: Wi-MAX 
sistemasi ikki asosiy qismdan iborat: 
1. 
Wi-MAX baza stansiyasi (yuqori qavatli binolar yohud maxsus 
ustinga o‗rnatilishi mumkin).
2. 
Wi-MAX qabul qilgich (qabul qilgichli antenna, PC card yoki 
tashqi kartalar form faktori asosida).
Baza stansiyasi va qabul qiluvchi abonent antennasi bog‗lanishi 
uchun o‗ta yuqori chastota diapazonidan (O‗YuCh) foydalaniladi. 2-11 
GHz. Bu bog‗lanish agar ideal darajada bo‗lsa, unda ma‘lumot uzatish 
tezligi 20 Mbit/s gacha bo‗ladi. Bu bog‗lanish abonent va server orasida 
to‗g‗ridan-to‗g‗ri ko‗rinish talab etmaydi. Shuni yodda tutish lozimki, Wi-
MAX texnologiyasi nafaqat «oxirgi nuqta» («so‗nggi mil»), balki regional 
tarmoqlar (ofis hamda rayonlar)ni bir biri bilan bog‗lashda bemalol 

170 
qo‗llash mumkin. Qo‗shni baza stansiyalari bilan O‗YCh (o‗ta yuqori 
chastota 10-66 GHz) to‗g‗ridan-to‗g‗ri radioaloqa rejimida doimiy 
bog‗lanish o‗rnatiladi. Bunday bog‗lanishlar 120 Mb/s tezlikda ma‘lumot 
almashish imkonini beradi. Albatta baza stansiyalarining to‗g‗ridan to‗g‗ri 
ko‗rish orqaligina bir biri bilan ma‘lumot almashinishi bu Wi-MAX ning 
minus tomoni. Lekin yuqori qavatli binolarda joy olgan baza stansiyalariga 
nima ham yuqorida bir-biri bilan bog‗lanishga orada to‗siq bo‗la olardi.

Download 6,74 Mb.