| DDR3 yoki DDR4?
Ayni vaqtda tezkor xotiraning DDR3 tizimlari ham sotilmoqda. Ammo uning keyingi avlodi – DDR4 tizimi ham allaqachon ommalashishga ulgurdi. Agar DDR3 tizimidan foydalanishni talab etadigan biror sababingiz bo‘lmasa, sizga birato‘la DDR4 xotira tizimiga ega qurilmani xarid qilishni tavsiya qilamiz. Undan keyingi o‘n yillikda bemalol foydalanishingiz mumkin.
Kattaroq RAM tizimi video o‘yinlarni ham sifatli o‘ynash kafolatini bermaydi. RAM qurilma tarkibidagi boshqa tizimlardan kelib chiqib, ba’zida tizim faoliyatini oshiradi.
Kompyuter sizga grafik tasvirlar, televideniye yoki film ko‘rish, o‘yin o‘ynash, CAD/CAM ilovalaridan foydalanish uchun kerak bo‘lsa, sizga katta hajmli RAM kerak. Xat, yozish, operatsion tizim ilovalaridan foydlanish, veb-saytlarga kirib turish uchun esa kichik hajm ham yetarli bo‘ladi.
64 bit xotira hajmiga ega Windows 7 talqinini xotirasi 2 GB dan kam bo‘lgan tizimga o‘rnatib bo‘lmaydi. Bu 2 GB ma’lumot hajmi kamlik qiladi degani emas. Bu tizimda siz bir vaqtning o‘zida audio tinglab, internetdan foydalanib, Word hujjatlarni tahrir qila olmaysiz.
Windows operatsion tizimi doimo yarim bo‘sh tezkor xotirani yoqtiradi. Shunda kerakli ilovalar zudlik bilan ochiladi. Aslida bu kabi operatsion tizimlarning muhim tarkibiy qismlari tezkor xotiraning ancha-muncha hududini egallab oladi.
Agar siz zamonaviy qidiruv tizimlari orqali bir vaqtning o‘zida ko‘plab axborot manbaalarini izlab, aksariyat vaqtingizni internetda sahifalarning yuklanishi kutib o‘tkazishni istamasingz, unda kamida 4 GB tezkor xotiraga muhtojsiz.
Video, audio va foto tahrir, grafikaga boy o‘yinlar o‘ynash istagida bo‘lsangiz, 4 GB tizimidagi operativ xotira eng ma’quli. Ammo yuqori pikselli tasvir, 3D modelidagi tasvirlar tahriri uchun bu hajm kichkinalik qilish ham mumkin.
Tezkor xotirani tanlash
Windows Vista / Windows 7 32-bit uchun 2-4 GB, Windows Vista / Windows 7 64-bit uchun 6-16 GB, Windows 8 32-bit uchun 2-4 GB, Windows 8 64-bit uchun 6-16 GB, Ubuntu, Mint, yoki X-Server’li boshqa Linux 32-bit uchun 1-4 GB, Ubuntu, Mint, yoki X-Server’li boshqa Linux 64-bit 4-16 GB hajmga ega tezkor xotira kerak.
Tekor xotirani tanlashda uning chastota tezligini ham inobatga olish kerak. 1600 chastotali DDR3 yoki 2133 chastotali DDR4 tezkor xotira tizimlari bugungi ishlab chiqaruvchilarning “asosiy plata”lariga muvofiq keladi.
Agar siz 800 MGS da ishlaydigan DDR2 operativ xotirasini 533 chastotali plataga ulasangiz ham operativ xotira tezligi oshmaydi va 533 chastotada ishlaydi.
Kesh xotira
Kesh yoki kesh xotira deb kompyuter dasturlari va qurilmalari uchun ko’p
kerak bo’ladigan ma’lumotlarni saqlash uchun ajratilgan maxsus joyga aytiladi. Kesh xotira nima uchun kerak? Ma’lumki, protsessor tezkor xotirada (RAM) saqlanadigan ma’lumotlar bilan ishlaydi. Biroq, operativ xotira va protsessorning ishlash tezligi bir-biridan sezilarli darajada farq qiladi: agar protsessor RAM bilan to’g’ridan-to’g’ri aloqa qilsa (ma’lumotlarni o’qish yoki yozish uchun), unda aksariyat hollarda u ma’lumotlarni o’qib yoki yozib bo’lingunga qadar ishlamay bekor kutib turadi. Bu esa yuqori tezlikda ishlaydigan protsessorlarni ish samaradorligini tushirib yuboradi. Bu muammoni hal qilshning yagona yo’li bu tezkor xotira bilan markaziy protsessor orasiga xajmi uncha katta bo’lmagan (164Kb), lekin ularga murojaat qilish tezkor xotiraga murojaat qilishdan o’nlab, yuzlab va minglab marotaba tezroq bo’ladigan hotira joylashtirishdir. Bunday xotira kesh xotira deb nomlangan. Aslida, tezkor xotira ham o’z navbatida kesh xotira hisoblanadi. Chunki u markaziy protsessor bilan qattiq disk orasidagi joylashadi. Markaziy protsessor ma’lumotlarni diskdan tezkor xotiraga yozib olib keyin ishlaydi. Shu ma’noda tezkor xotira ham kesh xotira hisoblanadi.
Barcha dasturlar, web-brauzerlar, audio va video pleerlar, ma’lumotlar
bazasini boshqarish tizimlari, operatsion tizimning tashkil etuvchilari va
instrumentlar o’zlarining kesh-xotiralariga ega bo’ladi. Hozirgi zamonaviy markaziy protsessorlar L1, L2 va L3 deb nomlanuvchi uch darajali kesh xotiralarga ega bo’ladi. Ular apparat modullari shaklida mikroprotsessor bilan birga bir kristalga joylashtirilgan. Bunda L1-darajali kesh xotira eng kichik (32-64Kb) hajmga ega bo’lgan tezligi juda yoqori bo’lgan xotira hisoblanadi. U markaziy protsessor bilan bir xil chastotada ishlaydi, yani tezligi boshqa darajalardan ancha katta. L2 – darajali kesh xotira tezlik va sig’imi bo’yicha o’rtacha pozitsiyani egallaydi. Uning sig’imi 128 Kbdan 12 Mb gacha bo’ladi. L3 - darajali kesh xotiraning xajmi eng katta (40 Mb gacha), lekin tezligi eng kichik bo’lgan xotira hisoblanadi.
Endi keshning ishlash prinsipini ko’rib chiqaylik. Kesh xotira kesh-kontroler
va keshning o’zidan iborat. Kesh-kontroller (boshqaruvchisi) kesh xotiraning ishini boshqaradi, ya’ni u kerakli ma’lumotlarni tezkor xotiradan (RAMdan) yuklaydi va kerak bo’lganda protsessor tomonidan o’zgartirilgan ma’lumotlarni RAMga qaytaradi. Arxitektura jihatidan, kesh-kontroller markaziy protsessor va tezkor xotira (RAM) o’rtasida joylashgan (1.11-rasmga qarang). Kesh-kontroller markaziy protsessorning tezkor xotiraga yuborgan so’rovlarini qabul qilib olib, so’ralgan ma’lumotlarning keshda mavjud yoki yo’qligini aniqlaydi. Agar bunday nusxa bo’lsa, unda bu "keshga tegish" (cache hit) deb ataladi. Bu holda ma’lumotlar keshdan juda tez olinadi (RAM-ga qaraganda tezroq). Agar keshda talab qilinadigan
ma’lumotlar bo’lmasa, unda ular "keshga tegmaslik" (cache miss) deb ataladi. Bunday ma’lumotlarni olish uchun ma’lumot so’rovi tezkor xotiraga yo’naltiriladi.
RAM bilan ishlash ( Keshlash printsipi )
Keshlash printsipi quyidagicha. Axborot olishning ikkita usuli bo'lsin: birinchisi tez, ikkinchisi sekin. Bundan tashqari, ilgari tanlangan ma'lumotlar ko'pincha talab qilinadi. Axborotning asosiy manbai kirish qiyin bo'lgan manbadir. Axborotni olishni tezlashtirishning aniq yo'li uni yuqori kirish tezligiga ega bo'lgan buferda saqlashdir.
Ammo ikkita omilni hisobga olish kerak: tezlik buferi qimmat bo'lishi mumkin, asosiy manbadagi ma'lumotlar o'zgarishi mumkin, shuning uchun uni buferda yangilash kerak.
Bunday yuqori tezlikdagi bufer kesh deb ataladi. Jismoniy jihatdan, bu ma'lumotlarni saqlashning ham apparat, ham dasturiy usuli bo'lishi mumkin.
Axborotga kirishning tezlashishi uning birinchi navbatda keshda qidirilishi va agar u mavjud bo'lmasa, asosiy manbada uzoqroq qidiruv amalga oshirilishi tufayli yuzaga keladi. Shubhasiz, agar ma'lumot qayta-qayta talab qilinmasa, keshdan foydalanish nafaqat foydali, balki zararli hamdir, chunki u qidiruvni sekinlashtiradi. Sekinlashuv ma'lumotlar avval keshda, keyin esa asosiy manbada qidirilganligi sababli yuzaga keladi.
RAM keshi
Kompyuter xotirasi - bu har bir bit uchun o'rtacha kirish vaqti va ma'lumotlarni saqlash narxi bilan farq qiluvchi saqlash qurilmalari (protsessorning ichki registrlari, super-RAM va operativ xotiraning har xil turlari, disklar, lentalar) ierarxiyasi. Foydalanuvchi ham arzon, ham tez xotiraga ega bo'lishni xohlaydi. Kesh xotirasi ushbu muammoni hal qilish uchun ba'zi bir murosali echimlarni taqdim etadi.
Saqlash qurilmalari ierarxiyasi:
protsessor registrlari,
CPU ichki keshi
protsessordan alohida kesh-xotira (ana platadagi mikrosxema),
RAM, disk keshi,
qattiq disk,
CD
floppi disk (floppi disk)
magnit lentalar.
Kesh xotira - kirish vaqti va ma'lumotlarni saqlash narxi bo'yicha farq qiluvchi ikki turdagi saqlash qurilmalarining birgalikda ishlashini tashkil qilish usuli bo'lib, u "sekin" xotiradan eng tez-tez ishlatiladigan ma'lumotlarni dinamik ravishda nusxalash orqali ma'lumotlarga kirishning o'rtacha vaqtini kamaytirish imkonini beradi. "tezkor" xotiraga.
Kesh xotirasi ko'pincha ikki turdagi saqlash qurilmalari ishini tashkil qilish usuli emas, balki qurilmalardan biri - "tezkor" xotira deb ham ataladi. Bu qimmatroq va, qoida tariqasida, nisbatan kichik hajmga ega. Zamonaviy kompyuterlarda kesh xotira protsessorga o'rnatilgan.
Kesh mexanizmi foydalanuvchi uchun shaffof bo'lishi muhim, u ma'lumotlardan foydalanish intensivligi haqida hech qanday ma'lumot bermasligi va ma'lumotlarni bir turdagi xotiradan boshqa turdagi xotiraga o'tkazishda hech qanday tarzda ishtirok etmasligi kerak, bularning barchasi amalga oshiriladi. tizim vositalari orqali avtomatik ravishda.
Aniqlik: RAM va disk xotirasi o'rtasidagi sezilarli farq shundaki, disk xotirasi elektr uzilishidan keyin ma'lumotni saqlaydi, RAM esa yo'q. Ammo hozir biz bu juda muhim farqni hisobga olmaymiz.
Operativ xotirada saqlangan ma'lumotlarga o'rtacha kirish vaqtini qisqartirish uchun kesh xotirasidan foydalanish holatini ko'rib chiqing. Buning uchun protsessor va operativ xotira orasiga oddiygina kesh xotira deb ataladigan tezkor xotira joylashtiriladi.
Kesh xotirasining mazmuni unga yuklangan barcha ma'lumotlar elementlari haqidagi yozuvlar to'plamidir. Ma'lumotlar elementi haqidagi har bir yozuv ushbu ma'lumotlar elementi RAMdagi manzilni va boshqaruv ma'lumotlarini o'z ichiga oladi: modifikatsiya belgisi va ma'lumotlarga oxirgi vaqt oralig'ida kirish belgisi va, albatta, ma'lumotlarning o'zi. Kesh yozuvlarining o'zi raqamlanmagan, odatda ular buyurtma qilinmaydi, chunki bunga vaqt yo'q.
Kesh xotira bilan jihozlangan tizimlarda RAMga har bir so'rov quyidagi algoritmga muvofiq amalga oshiriladi. Keshning mazmuni kerakli ma'lumotlar keshda yoki yo'qligini aniqlash uchun tekshiriladi; Kesh-xotira manzilga ega emas, shuning uchun kerakli ma'lumotlarni qidirish kontent bo'yicha amalga oshiriladi: "RAMdagi manzil" maydonining qiymati so'rovdan olingan manzil bilan taqqoslanadi. Shu bilan birga, rekord qidiriladi - joy almashtirish uchun nomzod va bo'sh joy. Agar ma'lumotlar kesh xotirasida topilgan bo'lsa, u undan o'qiladi va natija protsessor registrlariga o'tkaziladi. Agar kerakli ma'lumotlar mavjud bo'lmasa, ular manzili bilan birga bo'sh joy uchun operativ xotiradan kesh xotirasiga ko'chiriladi va so'rov natijasi protsessorga o'tkaziladi. Kesh xotirasida bo'sh joy yo'qligi ma'lum bo'lishi mumkin, keyin ma'lumotlar tanlanadi, Keshdan olib tashlangan oxirgi davrda eng kam kirishga ega bo'lgan. Agar o'chirilishi kerak bo'lgan ma'lumotlar keshda bo'lgan paytda o'zgartirilgan bo'lsa, u RAMga yoziladi. Agar ushbu ma'lumotlar o'zgartirilmagan bo'lsa, ularning kesh xotirasidagi o'rni bo'sh deb e'lon qilinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
https://uzbekdevs.uz/maqolalar/kompyuterdagi-operativ-tezkor-xotira-ram-ozu-haqida
https://www.terabayt.uz/uz/post/tezkor-xotira-ram-va-uni-tanlash-haqida-qimmatli-maslahatlar
|
