37
JUWMAQLAW
Juwmaq etip aytıw múmkin, baslawish klaslarda tálim usılları hám quralları
jas oqıwshılardıń bilim tájiriybesi hám nátiyjelerin qáliplestiriwde
sheshiwshi rol
oynaydı. Tariyxıy kontekstti, tiykarǵı shaxslardı, tásirdi hám
baslawish klaslarda
tálim usılları hám quralları menen baylanıslı keleshektegi ózgerislerdi úyrenip,
oqıtıwshılar oqıwshılardıń túrli mútajliklerin qandiradigan hám olardı XXI asirde
tabısqa tayarlaytuǵın nátiyjeli oqıtıw strategiyaların islep shıǵıwı múmkin.
Dóretiwshilik, sın pikirlew hám sheriklikti rawajlandırıw arqalı oqıtıwshılar
oqıwshılarǵa ómirlik tálim alıwshılar hám juwapkerli global puqaralar bolıw
múmkinshiligin beredi.
Mashqalalı tálim kontseptsiyasınıń tiykarǵı túsinikleri « mashqalalı jaǵday»,
«mashqala», «mashqalani tabıw» sıyaqlılar esaplanadı. Sizilmadan ańglanadiq,
mashqalalı jaǵday bul metoddıń dáslepki kórinisi esaplanıp, ózinde sub'ekttiń anıq
yamasa bólek túsinip jetilgen mashqalanı ańlatadı, onı saplastırıw jańa
bilimler,
usıllar hám háreket kónlikpelerin ózlestiriwdi talap etedi. Eger oqıwshıda
qıyınshılıqlardı joytıw jolların ızlep tabıw ushın Baslawish maǵlıwmatlar bolmasa,
sebepsiz, mashqalalı jaǵday sheshimin ol qabıl etpeydi, yaǵnıy, mashqalanıń
sheshimi onıń sanasında hákis etpeydi. Pikirlew jaǵdayiniń mánisin túsinip jetiw,
ańlatılıwı, ámeldegi bilim hám kónlikpeler kompleksi hám izertlew tájiriybesi
tiykarında mashqalalı jaǵdaynı qabıllaw baslanadı. Bul halda mashqalalı jaǵday
mashqalaǵa aylanadı. Hár bir mashqala mashqalalı jaǵdaynı ózinde kórinetuǵın
boladi, biraq, barlıq mashqalalı jaǵday mashqalalardi sheshe bermeydi.
Usı metoddan paydalanıw processinde mashqala sheshimin tabıwǵa járdem
beretuǵın jónelisler kórsetilmeydi hám shegaralanbaydi. Bul ózgeshelik mashqalalı
máselege has bolıp tabıladı. Mashqalada sheshimdiń
qanday da parametrleri
kórsetilse, ol mashqalalı másele esaplanadı. Hár qanday mashqalalı tapsırma málim
mashqalanı, sonday eken, mashqalalı jaǵdaydı da óz ishine aladı. Biraq, joqarıda
aytıp ótkeni sıyaqlı, barlıq mashqalalı jaǵday mashqala bola almaydı. Insan mudamı
mashqalalı máselelerdi hal jetedi. Eger onıń aldında
mashqala payda bolsa, onı
38
mashqalalı máselege aylantıradı, yaǵnıy, onıń sheshimi ushın ózindegi
bilimler
sistemasına tayanadi hám málim kórsetiwlerdi belgilep aladı. Áwmetsizlikke dus
kelgen táǵdirde ol basqa kórsetkishlerdi izleydi hám sol mashqala boyınsha jańa
variantlardaǵı máselelerdi joybarlaydı.
Tálim processinde mashqalalı metodtı qóllawda oqıtıwshı hám oqıwshılar
tárepinen tómendegi háreketler ámelge asıriladı :
Oqıtıwshı iskerliginiń strukturası
Oqıwshı iskerliginiń strukturası
