bunyodkorlikni yanada avj oldirish maqsadida birinchi Prezidentimiz
I. A. Karimovning 2004-2009-yillarda maktab ta’limini rivojlantirish Davlat
umummilliy dasturi to’g’risidagi farmoni, qator hukumat
qaroralarining qabul
qilinishi ta’lim sohasida tub burilish yasashga asos bo’ldi. Mazkur dasturda
ko’zda tutilgan masalalardan biri-ta’lim standartlari va o’quv dasturlarini
takomillashtirish zamirida avvalo umumiy o’rta ta’lim maktablarida ta’lim
samaradorligini oshirish, o’quvchilar bilimini har tomonlama yuksalishiga
e’tibor berish mazmuni o’z aksini topgan.
“Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” dasturidan yoshlarimizni
sog’lom va barkamol etib tarbiyalash masalasi alohida o’rin egallashi tabiiydir.
Yosh avlod tarbiyasi haqida gapirganda,
Abdurauf Fitrat bobomizning
mana bu fikrlariga har birimiz, ayniqsa, endi hayotga kirib kelgan o’g’il-
qizlarimiz amal qilishlarini men juda-juda istardim. Mana. Ulug’ ajdodimiz nima
deb yozganlar: “Xalqning aniq maqsad sari harakat qilishi, davlatmand bo’lishi,
baxtli bo’lib izzat-hurmat topishi, jahongir bo’lishi yoki zaif bo’lib xorlikka
tushishi, baxtsizlik yukini tortishi, e’tibordan qolib, o’zgalarga tobe va qul, asir
bo’lishi ularning o’z ota-onalaridan bolalikda olgan tarbiyalariga bog’liq”.
Bugungi tez o’zgarayotgan
dunyo insoniyat oldida, yoshlar oldida yangi-
yangi, buyuk imkoniyatlar ochmoqda. Shu bilan birga, ularni ilgari ko’rilmagan
turli xavf-xatarlarga ham duchor qilmoqda. G’arazli kuchlar soda, g’or bolalarni
o’z ota-onasiga, o’z yurtiga qarshi qayrab, ularning hayotiga, umriga zomin
bo’lmoqda.
Bunday keskin va
taxlikali sharoitda ota-onalar, ustoz-murabbiylar,
jamoatchilik, mahalla-ko’y bu masalada xushyorlik va ogohlikni yanada
oshirishimiz kerak. Bolalalrimizni birovlarning qo’liga berib qo’ymasdan, ularni
o’zimiz tarbiyalashimiz lozim.
Bizning navqiron avlodimiz manfaatlarini ta’minlash borasidagi
faoliyatimiz yaqinda qabul qilingan “Yoshlarga oid davlat siyosati to’g’risida” gi
qonun asosida
7
qat’iy davom ettiriladi.
4
Maktabda ona tilini chuqur o'rganish zaruriyati ona tilining jamiyatdagi
bajaradigan asosiy vazifalaridan kelib chiqadi. Til jamiyat a'zolarining bir-biri
bilan o'zaro aloqasi uchun xizmat qiladigan vositadir. Odamlar o'rtasidagi
o'zaro munosabat til orqali amalga oshadi. Kishilar o'z his-tuyg'ulari,
kechinma va holatlarini taassurot va tasavvurlarini til vositasida ifodalaydilar.
Bugungi kunda respublikamiz korxonalarida mehnat qilayotgan ayollar
va o’smirlar mehnatini muhofaza qilishga katta ahamiyat berilmoqda.
Xususan, ularni og’ir va sog’liq uchun zararli ishlardan ozod qilish,
qisqartirilgan ish kuni huquqi qonun bilan belgilab qo’yilishi, homiladorlik
ta’tili, bola tarbiyasiga beriladigan ta’tilning uch
yilgacha uzaytirilishi va
boshqa imtiyozlar bunga misol bo’la oladi.
Inson mehnati va bu mehnat jarayonida uning xavfsizligini ta’minlash
har bir jamiyatning ustuvor yo’nalishlaridan biri bo’lmog’i lozim. Birlashgan
Millatlar Tashkiloti tomonidan qabul qilingan “Inson huquqlari Umumjahon
deklaratsiyasi”da hayot, erkinlik, mehnat va shaxsiy daxlsizlik masalalariga
alohida e’tibor qaratilgan.
5
Umumiy ta'lim tizimida ona tili asosiy va markaziy o'ringa ega.
Ayniqsa, umumiy o'rta ta'limning asosi, poydevori bo'lgan boshlang'ich
sinflarda ona tili yetakchi mavqeda turadi. Yosh avlodda fikrlash va fikrni
to'g'ri ifodalay olish ko'nikmasini hosil qilish va rivoj toptirish,
ularga ona
tilining qonun-qoidalarini singdirish, bu qonun-qoidalarni amalda qo'llay
bilishni o'rgatish, ularni savodxonlik bilan to'g'ri va chiroyli yozish, to'g'ri
talaffuz, ifodali nutq. O'z his- tuyg'ularini so'z vositasi bilan yuzaga chiqara
olish malakalariga ega qilish, bular orqali amaliy faoliyatga tayyorlash
boshlang'ich sinflarda boshlanadi.
Bola 1-sinfga kelganida taxminan 1300, 1400 atrofida so‘z boyligiga ega
bo‘ladi. Maktab ta'limi, o‘qituvchilarning pedagogik
mahorati bilan unga har
kuni 5-6 ta yangi so‘z o‘rgatiladi va bu so‘zlar uning lug‘atidan joy olishi
hamda mustahkamlanishi kuzatib boriladi.
8
Shu bilan birga o’quvchilar ushbu so’zlarning yozilishi bilan ham tanishib
boradilar. O’quvchilar ona tili qoidalari bilan birgalikda to’g’ri va chiroyli
yozishga o’rganib borishlari lozim bunga erishish uchun esa doimiy ravishda
o’quvchilarni savodli yozish malakalarni rivojlantirib borishimiz lozim.
Bugungi kunda ayrim joylarda panolarda, viveskalarda, jamoat joyidagi
e’lonlarda ayrim orfografik va imlo qoidalari buzilgan holatdagi yozuvlarni
uchratishimiz mumkin. Afsuski bunday kamchiliklar tez-tez ko’zga chalinib
turibdi. Albatta bularning barchasiga yoshlikdanoq savodli yozish ko’nikma
va malakalarini shaklllantirishga yaxshi e’tibor qaratilmasligi
deb olishimiz
mumkin. Shuning uchun ham o’quvchilarni ilk maktab yoshidanoq savodli
yozishga o’rgatib borish bugungi kunda ham dolzarb va ahamiyatli
muammolardan biri bo’lib qoladi.
