159
Kislotalar,
ishqorlar, elektromagnit, ultratovush, pardozlash, konveerlar, potok
liniyalar,
jamoa himoya vositalari, pnevmatik boshqaruv, frezerlash, parmalash,
abraziv materiallar.
Texnologik jarayonlarni xavfsizligini ta`minlovchi vositalar
To`qimachilik va engil sanoati mahsulotlari ishlab chiqarish jarayonlari GOST
12.3.002-75 “Ishlab chiqarish jarayonlari”. Umumiy xavfsizlik talablariga muvofiq
bo`lishi lozim.
Inson hayoti va sog’ligiga doimiy yoki vaqti-vaqti bilan xavf tug’diruvchi joy xavfli
chegara yoki mintaqa deb ataladi. Bu asosan mashina va jihozlarning ochiq holdagi
aylanadigan
va harakatlanadigan qismlari, aylanadigan qirquvchi asboblar, zanjirli va
tishli uzatmalar, harakatlanuvchi stanoklarning ishchi stollari, issiq yuzalar, zaharli
kimyoviy moddalar va pardozlashga
ishlatiladigan kislota, ishqorlar va boshqa
o`yuvchi moddalar bilan ishlaydigan ish joylari, elektr tokidan foydalanishdagi ish
o`rinlari, yuklarni bir joydan ikkinchi joyga ko`chirib yuradigan kranlar va
mashinalarning harakat chegarasi doirasidagi xavfli mintaqalar shular jumlasiga
kiradi.
Aylanuvchi qismlar bilan ishchilarning kiyimidan yoki
sochidan ilintirib olishi
mumkin bo`lgan jihoz va uskunalar atraflari ayniqsa o`ta xavfli chegara hisoblanadi.
SHuningdek, jihoz va uskunalarda ishlaganda elektr tokidan zararlanish, issiqlik,
elektomagnit, ionlashgan nurlar, shovqin, titrash, ul’tratovush, zaharli gazlar va
bug’lar ta`siriga tushib qolish ham xavfli chegaralar yoki mintaqalar qatoriga kiradi.
Qurilma va uskunalarda ishlayotganda qirqimlarining uchib ketishi,
ishlayotgan
asboblarning sinib har tomonga sachrab ketishi, detall yaxshi mahkamlanmaganligi
hisobida ishlov berish jarayonida otilib ketishi natijasida ishchilarni jarohat olishi ham
xavfli mintaqagalar qatoriga kiritiladi.
Xavfli mintaqalar doimiy, harakatlanuvchan va vaqt-vaqti bilan paydo bo`ladigan
turlarga bo`linadi.
A) Doimiy xavfli mintaqalarga qayishli, zanjirli va tishli uzatmalar,
dastgohlarning
qirqish qisimlari va harakatlanuvchi valiklari kiradi.
B)Harakatlanuvchan xavfli mintaqalarga esa prokat qilish stanlari, potok liniyalari,
konveyerlar, qirqish joyi o`zgarib turadigan agregat dastgohlari va boshqalar kiradi.
V) Vaqt-vaqti bilan paydo bo`ladigan xavfli mintaqalarga yuk ko`tarish kranlari, kran
balkalar, tal’ va tel’ferlar kiradi. CHunki bu qurilmalar ish joylarini doimiy o`zgartirib
turadi va qaerda ish bajarayotgan bo`lsa, shu erda xavfli mintaqa vujudga keladi.
Xavfli mintaqalardan saqlanish vositalari va aslahalari ikki gruxga bo`linadi.
1. Jamoa muhofaza aslahalari, ishchilarni ionlanuvchi nurlardan, elektromagnit,
magnit
va elektr maydonlaridan, mexanik, kimyoviy biologik omillardan
muhofazalovchi vositalar kiradi.
2. SHaxsiy muhofaza aslahalari, maxsus terini, nafas olish organlarini, qo`lni, yuzni,
ko`zni, quloqni muhofaza qiluvchi vositalar va aslahalar kiradi.
Ishlab chiqarishning hamma soha va tarmoqlarida mehnat xavfsizligini oshirish,
shikastlanish hamda zararlanishlarning oldini olish uchun
maxsus texnik vositalari
qo`llaniladi va ularga quyidagilar kiradi.
160
2. Saqlovchi muhofaza qurilmalari.
Asosan mashina va jihozlarda zo`riqish vujudga kelganda, ishchi hayoti va sog’ligiga
xavf tug’dirishi mumkin bo`lganda, to`xtatib qo`yishga xizmat qiladigan qurilmalardir.
Zo`riqish bilan ishlayotgan mashina qurilmalarning, elektr motori kuyib ketishidan va
qirquvchi vositani sinib ketishidan hamda ishchi hayotiga va faoliyatiga xavf
tug’diruvchi vaziyatdan saqlanish maqsadida muhfaea qurilmalaridan foydaniladi.
Xuddi shunday vazifani bajaruvchi vosita sifatida bosim ostida ishlatiladigan
idishlarga o`rnatilgan saqlovchi klapanlar misol sifatida ko`rsatish mumkin.
Saqlovchi qurilmalar, xonadagi zaharli moddalarning miqdori ko`payganda
shamollatish qurilmasini avtomatik ravishda ishga tushiradi.
