Bug qobikli reaktordagi jarayonlarni modellashtirish

Odatda kuplab kimyoviy texnologik jarayonlar isitish tufayli amalga oshiriladi. Buning uchun turli xil konstruksiyali apparatlardan, shu jumladan, bug kobikli reaktorlardan foydalaniladi.

Reaktorda amalga oshiriladigan issiklik almashinish jarayonlarini modellashtirishda kimyoviy kibernitikaning tizimli taxlil kilish usulidan foydalaniladi. Dastlab reaktordagi «elementar» jarayonlarni aniklab olinadi. SHundan sung, kurilmadagi okimlarning gidrodinamik strukturasini xisobga olgan xolda, ushbu «elementar» jarayonlarning matematik ifodalari tuziladi va ularni bitta tenglamalar sistemasiga birlashtirib, urganilayotgan texnologik jarayonning matematik modeli tuziladi.

Reaktorga (5.9- rasm) berilayotgan moddani sarfi G_{1 ,} uning xarorati t₁ bulib, kayta ishlangach, undan G₂ mikdorda va t₂ xaroratda chikariladi.

Reaktordagi moddiy okimlarning gidrodinamik strukturasini ideal aralashtirish modelidagidek deb kabul kilish mumkin. Bunda modda xarorati reaktor ishchi xajmining barcha nuktalarida bir xil buladi. SHu sababdan moddani chikishdagi xarorati t₂, apparatni ishchi xajmidagi maxsulot xarorati bilan xar xil buladi.

Reaktor kobigidagi suv bugi bosimi R_b , uning kondensatsiyalanish xarorati esa t_kn .

Reaktordagi jarayonlarni modellashtirishda kuyidagi «elementar» jarayonlarni ajratish mumkin:

- reaktor ishchi xajmida moddani yigilishi;

- suv bugining agregat xolatini uzgarishi (kobik devorida kondensat xosil bulishi);

- ishchi xajm devorini isishi;

- ishchi xajmda moddani isishi.

Kuyidagi reaktordagi mavjud «elementar» jarayonlarni matematik ifodalari kanday xosil kilinishini kurib chikamiz.

Tayanch so‘z va iboralar

1. 
   Moddiy balans tenglamasi - massalarning saqlanish qonuni asosida tuzilgan moddalar balansi tenglamasi.
   
2. 
   Moddaning yigilish tezligi - modda miqdorining vaqt bo‘yicha o‘zgarishi.
   
3. 
   Kelish sarfi - idishga kirayotgan modda sarfi.
   
4. 
   Chikish sarfi - idishdan chiqib ketayotgan modda sarfi.
   
5. 
   Ventilning utkazish koeffitsienti - ventilning ochiqlik darajasini ko‘rsatuvchi va modda sarfi qiymatini belgilovchi koeffitsient.
   
6. 
   Masalani takribiy xisoblash usuli- oddiy birinchi tartibli differensial tenglamani taqribiy xisoblash usuli (Eyler usuli).
   
7. 
   Eyler usuli- taqribiy xisoblash usuli.
   
8. 
   Masalani yechish algoritmi- masalani yechish ketma-ketligi.
   
9. 
   Boshlangich kiymatlarni kiritish bloki- kiritish operatorlari yordamida masalani boshlang‘ich shartlarini kiritish.
   
10. 
    Xisoblash bloki- matematik modelni yechish bloklari.
    
11. 
    Olingan natijalarni chikarish bloki- olingan natijani ekranga chiqarish
    
12. 
    Ob’ektning statsionar xolati- muvozanatlangan xolat
    
13. 
    Dinamik xarakteristika- ob’ektdagi o‘tish jarayonini ifodalovchi xarakteristika, ya’ni, muvozanatlangan xolatda ob’ektning pog‘onali turtkiga bo‘lgan reaksiyasi.
    
14. 
    Isitgichni modellashtirish- isitgichda ketayotgan jarayonni uning matematik modelida olingan natijalar bo‘yicha o‘rganish.
    
15. 
    «Yelementar» jaraenlar
    
16. 
    Bug‘ qobig‘i bor idishda moddaning yigilish jarayoni- modda miqdorini vaqt bo‘yicha o‘zgarishi.
    
17. 
    Bug‘ning bug‘ qobig‘ida agregat xolatini o‘zgarish jarayoni- bug‘ning kondensat xolatiga o‘tishi.
    
18. 
    Idish devorini isitish jarayoni- devor issiqligini vaqt bo‘yicha o‘zgarishi.
    
19. 
    Moddani isitish jarayoni- modda issiqligini vaqt bo‘yicha o‘zgarishi.
    
20. 
    Gidravlik idishni modellashtirish - gidravlik idishda ketayotgan jarayonlarni uning modeli yordamida o‘rganish.
    

22. Moddaning yigilish tezligi - modda miqdorining vaqt bo‘yicha o‘zgarishi.

23. Kelish sarfi - idishga kirayotgan modda sarfi.

24. Chikish sarfi - idishdan chiqib ketayotgan modda sarfi.

25. Ventilning utkazish koeffitsienti - ventilning ochiqlik darajasini ko‘rsatuvchi va modda sarfi qiymatini belgilovchi koeffitsient.

26. Masalani takribiy xisoblash usuli- oddiy birinchi tartibli differensial tenglamani taqribiy xisoblash usuli (Eyler usuli).