Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

202
202
Mamlakatimizda ilk atom elektr stansiyasi Rossiyaning “Rosatom” korporatsiyasi 
bilan hamkorlikda barpo etilmoqda. U Navoiy va Buxoro viloyatlari chega ra-
sida joylashgan To‘dako‘l suv ombori yaqinida quriladi. Atom elektr stansiyasini 
2028-yilgacha ishga tushirish rejalashtirilgan. 
Shamol energiyasidan,
asosan, elektr 
energiyasi olish uchun foydalaniladi. Qu-
yosh mavjud ekan, shamol esadi va u qayta 
tiklanadigan energiya manbasi hisob-
lanadi. Ushbu muqobil energiya bosh qa 
energiya manbalariga nisbatan arzon va 
qulay, hech qanday yoqilg‘i ta lab et-
maydi, atrof-muhitni zararli chiqindilar 
bilan ifloslantirmaydi.
2-§.
ELEKTR DVIGATELLAR (MOTORLAR). 
BATAREYALAR VA ULARNING TURLARI
Elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradigan elektr mashinalar 
dvigatellar
(motorlar) deyiladi. Elektr dvigatellar xalq xo‘jaligining deyarli hamma 
sohasida ishlatiladi. O‘zgaruvchan elektr mashinalarining yana bir turi bu asinxron 
dvigatellardir.
Asinxron dvigatellar elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradi
(1-rasm). Bu dvigatellar konstruksiyasining soddaligi, arzonligi, ishda ishonchliligi sa-
babli sanoat, qishloq xo‘jaligi va xalq xo‘jaligining barcha sohalarida keng qo‘llaniladi.
1-rasm. 
Elektr dvigatel (motor): 
1 – val; 2 – startor obmotkasi; 3 – startor yadrosi;
4 – sintofiliks izolatsiya; 5 – rotor; 6 – ventilator; 7 – stanina.
Mustahkamlash uchun savollar
1. Energiya deb nimaga aytiladi? Uning qanday turlari bor?
2. Yoqilgʻi bilan bogʻliq va bogʻliq boʻlmagan energiya resurslari nima deb 
ataladi? 
3. Mamlakatimizda ilk atom elektr stansiyasini qurishdan maqsad nima? O‘z 
javobingizni misollar bilan tushuntirib bering.
1
2
3
4
5 6
7

203
203

Download 33,06 Mb.