• Alyuminiy Oltin Nodir Volfram Tantal Kumush Kaliy Mis Qalay va boshqa.
  • Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik




    Download 33,06 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet36/148
    Sana01.10.2024
    Hajmi33,06 Mb.
    #273065
    1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   148
    Bog'liq
    5-texnologiya

    Mustahkamlash uchun savollar
    1. Qotishma deb nimaga aytiladi?
    2. Qanday qotishmalar metall qotishma deyiladi?
    3. Metallar qanday guruhlarga bo‘linadi?
    Metallarni
    farqli
    belgilari
    elastiklik,
    plastiklik
    mustahkamlik,
    mo‘rtlik,
    korroziyabardoshlik
    elektr va
    magnit xossasi,
    qayishqoqligi
    rangi, zichligi
    qattiqligi,
    egiluvchanligi
    erish harorati,
    payvandlanuvchanligi
    Qora metall
    Rangli metall
    METALLAR
    Temir
    Cho‘yan
    po‘lat
    Og‘ir
    Yengil
    Qimmatbaho
    Alyuminiy
    Oltin
    Nodir
    Volfram
    Tantal
    Kumush
    Kaliy
    Mis
    Qalay
    va boshqa.
    va boshqa.
    va boshqa.
    va boshqa.


    52
    52
    Temir
    Temir tabiatda eng koʻp tarqalgan element. Sof 
    temir oq tusli yal ti roq metall ko‘rinishida bo‘ladi. 
    Nam havoda yoki kislorodli suvda tezda quriydi, 
    egiluvchan metall. Issiqlik va elektrni yaxshi о‘tka-
    zadi. 
    Texnikada temir va uning ruda lari qora metal-
    lar deb ataladi. Texnik sof temir elektromagnitlar 
    oʻzak lari va elektr mashinalari yakor lari, akkumulatorlar plastinalari uchun material dir. 
    Temir zamonaviy texnika uchun eng zarur metallardan biri. Lekin sof temir yum-
    shoq boʻlgani uchun kam ishlatiladi. Temir birikmalari sanoat, qishloq xoʻjaligi va 
    qurilish ishlarida keng qoʻllaniladi.
    Chо‘yan
    Choʻyan har xil buyumlar (qo zon, santexnika 
    qurilmalari, meʼ mor lik bezaklari va boshqalar) qu -
    yish uchun ishlatiladigan moʻrt ma te rialdir. 
    Choʻyan oq, kulrang, bolgʻala nuvchan, mus-
    tah kamligi yuqori, max sus, olovbardosh turlarga 
    boʻ li nadi.
    Quymalar olish uchun ishlatiladigan kulrang 
    chо‘yan quymakorlik choʻyani deb ham ataladi.
    pо‘lat
    Poʻlatning rangi kulrang bо‘ lib, toblanganda 
    uning qattiqligi va mustahkamligi ortadi, bolgʻa-
    lanuvchan boʻlib qoladi. 
    Ishlatilishiga qarab, qurilish va mashinasozlik, 
    asbobsozlik va bosh qa sohalarda asosiy material 
    hisoblanadi.
    Mis
    Mis rangli metall hisoblanadi. Qadimda mis ru-
    dasi Kipr orolidan qazib olingan, shuning uchun 
    u orol ning nomi bilan “Cuprum”, ya’ ni mis deb 
    atalgan. Mis tabiatda nisbatan kam tarqalgan bо‘lib, 
    push ti-qizil rangga ega. U yumshoq va yopish-
    qoq, bolgʻalanuvchan, yaxshi egi luv chanlikka ega, 
    elektr tokini va issiqlikni yaxshi о‘tkazadi, kor-
    roziyaga chidamli, ammo mо‘rt metalldir. 
    Mis issiqlik va elektr tokini juda yaxshi oʻtkazadi, bu jihatdan faqat kumushdan 
    keyinda turadi. 
    Mis ochiq havoda qorayadi, nam havoda koʻkaradi. U, asosan, sulfidli mis ruda-
    laridan olinadi. Mis elektr simlari, elektr asboblar va uskunalar ishlab chiqa rishda, 


    53
    53

    Download 33,06 Mb.
    1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   148




    Download 33,06 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

    Download 33,06 Mb.
    Pdf ko'rish