Shunday qilinganda toy paxtani olish va qo‘yish oson bo‘ladi.
3 ma’ruza
TITISH, TOZALASH VA ARALASHTIRISH JARAYONLARI
1. Tolalarni tarashga tayyorlash. Titish, aralashtirish,
tozalash titish, aralashtirish usullari va
ularni amalga oshirish. Titish uskunasining tuzilishi va ishlash prinsiplari.
2. Tolalarni tarash. Oddiy tarash jarayonning maqsadi va mohiyati..Shlyapkali tarash
mashinasining ishlashi va tuzilishi. Mahsulotni cho‘zish va ingichkalashtirish, pilta hosil
qilish
3. Tolalarni qayta tarash jarayoni. Qayta tarashga tayyorgarlik. Qayta tarash jarayonning
maqsadi, mohiyati.
4. CHo‘zish va qo‘shishjarayonlari. CHo‘zish maqsadi, mohiyati.Qo‘shishjarayoni. Qo‘shish
maqsadi, mohiyati. Piltalash mashinalari.
5. Ip yigirish. Yigirishga tayyorgarlik. Piliklash jarayoni.
Piliklashninig maqsadi, mohiyati.
Yigirish. Ip yigirishninig maqsadi, mohiyati va vazifasi. Halqali ip yigirish va
pnevmomexanik ip yigirish mashinalari
Tayanch so‘z va iboralar: tola, seyalyuloza, pektin moddalar va pentodlar,
azot va oqsil
moddalar, pilta, pilik, aralashma.
Titish jarayonining maqsadi paxta tolasini tozalashga, aralashtirishga, qaytimlarni qayta
ishlashni ta’minlashdan iboratdir.
Titish jarayonining moxiyati toydagi paxta qatlamlarini mayda bo‘lakchalarga ajratib
paxta tolasining solishtirma zichligini kamaytirishdir.
Titish usullari ikkita mexanik usuldan iborat bu zarbiy ta’sir va chimdish uskunalari.
Titish jarayonida iflosliklarni ajratish uchun qulay sharoit yaratilganligi bois beixtiyor
tozalash ham bo‘ladi, ya’ni titish tozalash bilan amalga oshiriladi.
Shuning uchun ham titish
tozalash jarayonlari bir vaqtning o‘zida agregatda ketma- ket tutashtirilgan mashinalarda sodir
bo‘ladi.
Titish uskunalari. Titish usullarining ikkalasi zarbiy, chimdish bir biridan ajralmagan
holda ko‘p mashinalarda qollaniladi. Shuning uchun zarbiy titishda pichoqli, qoziqli va shunga
o‘xshash organlar bilan sirti qoplangan barabanli titgichlar, chimdib titishda esa igna, arra tishlar
bilan sirti qoplangan aylanuvchan yoki tekis ilgarilanma harakat qiladigan
organli mashinalar
qollaniladi (1-rasm).
a)
b)
1- rasm.
a) Igna sirtli panjara,
b) tituvchi ignalar.
Ular igna sirtli mashinalar deyilib, titish dastlab qo‘lda, so‘ngra kamera ichidagi ignali
panjaralar vositasida bajariladi. Avtotitgichlarda tituvchi organlari yuqoridagidek pichoqlar,
shakldor tishlar bilan qoplanganlari qoTlanilib, ular yordamida toy dan paxta boTaklari ajratib
olinadi (2 -rasm).
2-
rasm. Tituvchi ishchi organlarning ko‘rinishi:
a) pichoqli,
b)
arra tishli,
v) shakldor tishli disklar Titish ikki usulda - toyning pastki yoki
ustki qismidan qoziqli,
pichoqli, arrali va diskli ishchi organlar vositasida amalga oshiriladi.
Igna sirtli titgichlarning kamchiligi tolalarni aralashtirish o‘rniga ilashuvchanligi har xil
tolalarni ajratishda bo‘lib, uni yo‘qotish uchun turli moslamalardan foydalaniladi yoki
aralashuvchi qatlamlarning tagiga kam ilashuvchisi solinadi.
Ta’minlagichlarda quyidagi vazifalar bajariladi:
- paxta qatlamlarini dastlabki titish;
- tola bolakchalarini aralashtirish;
- qisman tozalash.
Oddiy ta’minlagichlar odatda to‘rt yoki beshtadan «batareya» ga guruhlanib titish-tozalash
agregati (TTA) tarkibiga kiritiladi va uni TTA operatori boshqaradi. Stavkadagi har 6 ta toydan
qatlamlar olib ularni 500 grammli bo‘lakchalar holatida ta’minlovchi panjaraga tashlab turadi (3-
rasm).
3-rasm. Ta’minlagich aralashtirgich 1-chang havoni so‘rish quviri,
2-tituvchi baraban, 3-ajratuvchi baraban, 4-titilgan paxtani keyingi mashinaga uzatish quviri, 5-
ignali panjara, 6 -uzatuvchi transporter,
7-
perfopanjara, 8 , 9-fotoelement, 10-ta’minlovchi transparter, 11-ignali
panjara
tagligi
Asosiy titish ignali va ta’minlovchi panjara o‘rtasida sodir bo‘ladi. Ta’minlagichlardan
o‘tkazilgan paxta bo‘lakchalarining o‘rtacha og‘irligi, ya’ni titish darajasi m = 0,5^1 gramm
miqdorida bo‘ladi va mashinaning ish unumi An=100-120 kg/soat.
Unumdorlikka va bo‘lakchaning o‘rtacha massasiga, kamera to‘lganlik darajasi, ignali
panjara va tekislovchi panjara tezligi va ular o‘rtasidagi razvodka ta’sir etadi. Ignali panjara
tezligi oshishi bilan unumdorlik ortib bo‘lakchalar doimiy massaga ega bo‘ladi. Razvodkaning
ortishi unumdorlikni va bo‘lakchaning o‘rtacha massasi oshishiga olib keladi.
Kameraning paxta bilan to‘ldirilganlik darajasi uning 2/3 qismida bo‘lishi
kerak.
Xorijiy igna sirtli titgichlardan biri VO-S ta’minlagich aralashtirgichida berilayotgan
paxta
