Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

6 
1-Bob. SIMSIZ ALOQA TIZIMLARI ASOSLARI 
1.1
. 
Radioaloqani tashkil etish tamoyillari 
Radioaloqaning eng oddiy sxemasi 1.1- rasmda keltirilgan. 
1.1-
rasm. Radioaloqa sxemasi 
Bu yerda: 
1– ma’lumotlar (raqamli ma’lumotlar, tasvir, ovoz va h.k.) 
manbai;
2– xabar o‘zgartirigichi keladigan ma’lumotlarni elektr signalga 
o‘zgartiruvchi qurilma;
3– uzatkichli modulyator. 
4– radioqabul qilish qurilmasi. 
5
– 
Detektor. 
6
– 
Qayta tiklash qurilmasi. 
Signalni modulyatsiyalash zarurati shundan iboratki, elektr 
signalga o‘zgartirilgan ma’lumotlar nisbatan past chastotaga ega, 
ma’lumki, past chastotali signal yomon nurlanadi. Radiosignal 
deyiladigan 
modulyatsiyalangan 
yuqori 
chastota 
tebranishlar 
uzatuvchi antennaga uzatiladi va atrof-muhitga elektromagnit 
to‘lqinlarni qo‘zg‘atadi. Uzatkichdan uncha katta bo‘lmagan 
elektromagnit to‘lqinlar energiyasi qismi qabul qilish antennasiga etib 
boradi va unda kuchsiz modulyatsiyalangan yuqori chastotali tokni 
hosil qiladi. RQQQda modulyatsiyalangan tebranishlar kuchaytiriladi 
va 
keyin 
o‘zgartirgichdan uzatish punktida olingan o‘sha 
ko‘rinishdagi signalga detektorda teskari o‘zgartiriladi. Bunday 
o‘zgartirish detektorlash deyiladi. Keyin signal qayta tiklash qurilmasi 
– harf teruvchi apparat, telefon, televizion qabul qilish trubkasi va 
boshqalarga beriladi, so‘ngra qabul qilingan ma’lumotlar oluvchiga 
beriladi. 

7 
Uzatkich, uzatuvchi antenna, to‘lqinlarning tarqalishi muhiti, 
qabul qilish antennasi va qabullagichdan iborat kompleks 
radioliniyani 
hosil 
qiladi. 
1.2-rasmdan 
ko‘rinib 
turibdiki, 
radioliniyalarda uzatuvchi antenna joylashgan punktdan qabullagich 
joylashgan punktga ma’lumotlarni bir tomonlama uzatilishi amalga 
oshiriladi. Teskari uzatish bu holda ko‘zda tutilmaydi. 
Bir tomonlama uzatish ko‘pincha radioaloqada emas, balki ovoz 
va TV uzatishda, matbuot agentliklari uchun ma’lumotlarni, 
metrologik ma’lumotlarni, aniq vaqt, aniq signallarini uzatish 
xizmatlarida va boshqalarda ishlatiladi. Qurilmalardan foydalanish 
samaradorligini yaxshilash va radioliniyaning o‘tkazish polosasini 
oshirish uchun zichlashtirish apparaturasi qo‘llaniladi (1.2- rasm). 
Turli 
1a–1n 
ma’lumotlar 
manbalari 
signallaridan 
2a–2n 
o‘zgartirgichlar orqali o‘zgartirilgan yagona guruh signalini hosil 
qiladi. Bu apparaturaning qabul qiluvchi qismi signallarni ajratadi, 
ularni o‘zgartirishni amalga oshiradi (7a–7n), bundan keyin ular 8a-8n 
iste’molchilarga beriladi. Bitta manbadan xabarlarni oluvchiga 
uzatilishini ta’minlaydigan texnik vositalar majmui radioaloqa kanali 
deyiladi. Radioliniyalar zichlashtirilgan radioaloqa tizimi ko‘p kanalli 
radioaloqa deyiladi. 
1.2-
rasm. Zichlashtirish apparaturali radioliniya
Ikkita punktlar orasida ma’lumotlarni almashlash uchun bir-
birlariga qarama-qarshi ishlaydigan ikkita bir tomonlama aloqa 
qurilmalari jamlanmasi yordamida ta’minlanadigan ikki tomonlama 
radioaloqa tashkil etiladi. Ikki tomonlama radioaloqaning har bir 
oxirgi punktida ham uzatish, ham qabul qilish qurilmalari 
joylashtiriladi. Manba va oluvchi odatda birlashtiriladi, shuningdek 
ayrim hollarda uzatkich va qabullagich ham yagona qabul qilish-
Uz
ati
sh zic
hlashti
rish 
appa
ra
tu
ra
si

Download 3,49 Mb.