4 2 T p = Z K =Z^= 1443 -  52-jadval

2.
Farqlar (og„ishlar ) kvadrati yig'indisini aniqlash.
N
=l
A
l
B
n=3 *4 x 4=48 C=(J^x)
2
:N=(1443)
2
: 48=43380 C
Y
=J^X
2
xC=(19
2
 
+20
2
+...+18
1
)-43380.2=5494.8 С
Р
=^Р
2
•' /
-C=(390
2
+382
2
+337
2
+334
s
):3x4-
43380.2=215.6 
CW£k
2
n -C=(69
2
+78
2
+... +197
2
):4-43380.2=5024.1 C
Z
=C
Y
- 
Cp- Cy=5494.8-215.6-5024.1=255.1
 
3.
Ko„p omilli tajribaning keyingi bosqichida A,V omillar va va AV o„zoro 
munosibatni aniqlash uchun kvadratlar yig'indisi hisoblanadi. Buning uchun 
variantlar bo'yicha hosil yig'indisi yoziladigan 
3x4 
tartibidagi jadval tuziladi hamda 
A va V omillami asosiy samarasini hisoblash uchun zarur ma‟lumotlar topiladi.
S
A
= £
A
2
: /,„■-■С = (297
2
+565
2
+581
2
) : 4 x 4 - 433 80.2=3 1 82.0
(
l
A
- l ) -(3-l)=2,
yerkinlik darajasi 2 ga teng
C
B
= ]Гв
2
: 
l
A
n-C=
:
(268
2
+362
2
+375
2
+438
2
):3x4-43380.2=1231.2
 
(l
H
-1)=(4-1)=3,
yerkinlik darajasi 3 ga teng
C
AB
=C
v
- S
A
- C
B
= 5024.1 -3182.0-1231.2 = 610.9
(l
A
-l)(l
B
-l)=(3-l)(4-l)=6 ,
yerkinlik darajasi 6 ga teng.
F kriteriyasi uchun o'rganilayotgan omillarning ta‟siri va o'zoromunosibati 
uchun dispersiyasi tahlil jadvali tuziladi.
53-jadval
Asosiy samaradorlik va o'zoro munosabatlarni aniqlash ___________ 
Sug'orish
A
Azot dozalari, V
Jami A
0
1
2
3
0
69
78
74
76
297
1
100
146
154
165
565
2
99
138
147
197
581
Jami V
268
362
375
438
1443=5>

2 4 4
i ilova jadval uchun 
asosiy ЧД
Rendamizatsion bloklar uslubida olib boris^^jb 
____ dispersion tahlili natijj
1
'j
\\ I"
Ff uchun ko'rsatkichlar 
2
chi o„zoro ta‟sir va 
ko„rsatkich!ar 
.
uchun yerkinlik darajasidan kelib 
chiqqi'
1
‟ '
|
ч
>
ko„rsatkichi 3 ga 
teng .
Bizning misolda sug„orish azotli ulaming 
o„zoro birgalikda ta‟sir etishda 5% 1*
4.
Ayrim farqlanishlar ishonchliligini 
aniqlanadi:
S x
= 
o _ 
l2?~
 /2x7.73 
Sd
~i^r4- 
NSR
05
= tossd = 2.0 x 
\.
5.
NSR
05
bo„yicha asosiy samara^‟ 
ishonchliligini baholash. Bu misolda ayrim 
о Щ 
A asosiy samaradorlik uchun esa 
nl
H
 = 4* 
uchun 
o„rtacha esa 
nl
A
= 4x3=12
kuzatishlar. . Asosiy 
samaradorlik uchun S
d
va NSR
05
P A omili 
uchun
Dispersiya
Kvadratlar
yig„indisi
Ozodlik
darajasi
Umumiy
Takrorlanishlar
5494.8
47
215.6
Щ 
-
7^1
Sug„orish A
3182.0
Azot V
1231.2
0
„zoro ta‟sir AV
610.9
Qoldiq (xato)
255.1
33

2x7.73
V
omili va AV o„zoro ta‟siri 
uchun:
- 
2s
2
= 1.135
\ 
nl
B
 
V 4 x 3
NSRos = t
os
sd = 2.0 *1.13 = 2.26 s
 
So„ngra asosiy jadval tuziladi yoki tajriba natijalari grafik usulida 
izohlanadi (55-jadval).
Jadval 72 da 
NSR
0
s
ning uch xil ko„rinishi keltirilgan: bittasida ayrim 
farqlanishlar o„rtachalari orasidagi ishonchlilikni baholash uchun 
(NSR
05
=3.94),
ikkinchisida esa A omili o„rtachalari orasidagi fapqlaming ishonchliligini 
baholash uchun (
NSR
0
5=1.96
), va V omillar o„rtachalari orasidagi fapqlaming 
ishonchliligini baholash uchun (
NSR
0
s=2.26
), ya‟ni sug„orish va azotli 
oziqlantirishdagi asosiy samaradorlikni baholash.
55-jadval
Bu tajriba misolida eksperimentlarda mavjud omillar dispersion tahlil 
qilish texnikasini takrorlanishlarsiz ko„rib chiqamiz . Ikki omilli tajribalar 
takrorlanishlarsiz umumiy kvadratlar yig„indisi uchta komponentga ajratish 
mumkin:
C
Y
=C
A
+C
B
+C
AB
+
Z
Sug'orish A
Azot dozasi, V
A omili bo„yicha 
o'rtacha
NSRas=1.91
0
60
120
240
Sug„orilmagan
17.3
19.5
18.5
19.0
18.6
Mutadil
25.0
36.5
38.5
41.3
35.3
YUqori
24.8
34.5
36.8
49.3
36.4
V omili bo„yicha 
o„rtacha
NSR
0
}=2.26
22.4
30.2
31.2
36.5
39.1

2 4 6
DALA TAJRIBALARIDA KUZATUV VA UCHYOT NATIJALARINI 
DISPERSION TAHLIL!
 
Ilmiy tadqiqotlar olib borishda, ilmiy ishlarning dolzarbligi, uning ahamiyati 
tajriba natijalariga qarab boholaydi. Ilmiy tadqiqotga to„g„ri baho berishga faqat 
gina ilmiy ish uslubiy jixatdan to„g„ri amalga oshirilganda imkoni bo„ladi. Buning 
uchun tajribada barcha kuzatuv va uchyotlar o„z vaqtida sifatli amalga oshirilishi 
maqsadga muvofiq.
Tajribada fenologik kuzatuvlar har oyning dastlabki kunlari har bir variantning 
hisobli variamlarida maxsus yorliqlar bilan ajratilgan variantlarda amalga oshiriladi.
0„simlik va tuproq xususiyatlarini tavsiflovchi ko„pgina miqdor ko„rsatkichlar 
makbul taqsimlanish qonuniga bo„ysunadi va ularga statistik ishlov berish 
eksperiment strukturasini hisobga olgan holda dispersion tahlil sxemasi bo„yicha 
olibboriladi.
Biroq tajriba maydonidagi zararkunandalar va begona o„tlar soni bo„yicha 
hisob natijalari , ekinzor holatini ballarda baholash , maxsulot sifatinidegustatsion 
baholash ko'pincha odatdagi qonunlarga bo„ysunmaydi va dastlabki ma‟lumotlami 
yangidat o„zgartirish zarur.
Agar ayrim kuzatishlar nulevoy yoki juda kichik ahamiyatga ega variatsion 
o'zgarishlar bo„lganda bunday yangidan shakllanish holatlari uchun 
x \ — \ f x
yoki xj= 
Ji+
X{
eng ko„p mos keladi. Qaytadan hosil qilingan sonlarga ishlov berish 
dispersion tahlil qilish usulida olib boriladi. Ayrim muhim farqlarni baholagandan 
keyin dastlabki ko„rsatkichlarga takroran o„tiladi.
Agar kuzatiladigan kattalikni nisbiy sonlar bilan (foizlarda yoki bo„laklarda) 
ifodalansa , boshlang„ich sonlar burchak orqali qayta hosil qilinadi , qaysiki uning 
sinusi kvadrat ildiz ostidagi bo„lakcha yoki foiz bo„ladi : Xi
=arisinas - burchagi 
%!
фош .
Buning uchun ilovadagi 56- jadvaldan foydalaniladi.
Dispersion tahlil uchun berilgan jadvalda odatda individual kuzatishlar 
(tahlillar) takdim etilmaydi, balki har bir bo„lakchalar bo„yicha belgilar variatsiya 
ko„rsatkichlarining o„rtachasi keltiriladi. Aralash 
0
„simlik yoki tuproq na‟munalarini 
delyanka ichidagi o„zgaruvchanligi xatosini uchyoti hisoblash operatsiyasi xajmini 
ortiradi va mohiyat kriteriyasini sezilarli ravishda o„zgarishiga olib keladi. Shuning 
uchun bu variatsion o„zgamvchanliklami uchyoti faqat aralash uslubiy 
tadqiqotlarda mazmunga ega.
Misol 1. Rendamizatsion usulda qo‟yilgan tajribada bug„doy don tarkibidagi 
oqsil miqdorining quyidagicha o„zgarishi kuzatildi.
56-jadval

Echilishi.
Dispersion tahlil rendamizatsion takrorlanishlar sxemasi bo'yicha 
olib boriladi; kvadratlar yig„indisi, farqlanishlar (og„ishlar) aniqlanadi, dispersion 
tahlil jadvali tuziladi va ayrim o„zgarishlaming ishochliligiga baho beriladi.
TV=/
A
7=J
X
3
=
9
C=CZ
x
f

Download 3,18 Mb.