Bo‘lak arxitek-
turaviy)
Детал архитек-
турный)
Detail
(architectural)
Bino arxitekturasidagi detallarning
o‘zaro nisbati
Bloklashti-rilgan
uy
Блокированный
дом
Row house
2 va undan ortiq kvartiradan
iborat, xar biri yer uchastkasiga
chiquv va aloxida muxandislik
tizimi bilan ta’minlangan kvartira
tipidagi bino
Vitraj
Витраж
Stained-glass
window
Deraza эshik bo‘shlig‘iga yoki
alohida romga o‘rnatilgan, rangli
oynadan yasalgan mavzuli yoki
manzarali tasvir
277
Galereya
tipidagi uy
Жилое здание
галерейного
типа
Residential
building
gallery type
Kvartiradan
umumiy
galereya
orqali
kamida
ikkita
zinaga
chiqiladigan bino.
Gumbaz
Купол
Dome
Fazoviy
qurilma,
bino
va
inshootlarning qabariq эgri sathli
qubba shakliga эga tom yopmasi.
Silindrsimon, tugash qubbasimon
gumbazlar mavjud.
Daxliz
Холл
Noll
Daxliz orqali xonadon tashqi
muxit
bilan
bog‘lanadi
va
xonalarga tarqaluvchi joy.
Demografiya
Демография
Demography
Axoli tarkibi yoki kasbi , ishi va
boshqalar.
Dominant
Доминант
Majorants
priority
Shaharsozlik
va
arxitekturada
yuqori badiiy yechimga эga
bo‘lgan, boshqa me’moriy shakl
va
эlementlarni
o‘ziga
kompozitsiyaviy bo‘ysundiradigan
asosiy me’moriy urg‘u. Dominant
biror bir me’moriy shaklda,
rangda, fakturada yoki g‘oyaviy
mazmundorlikda
ifodalanishi
mumkin.
Эlvizak
Сквозняк
Draught
Xonalarni to‘g‘ridan to‘g‘ri texnik
(эshik
yoki
rom)
orqali
shamollatish, эlvizak xosil qilish
Yerto‘la qavati
Подвал
Basement
Pol
sathi,
эrning
(trotuar,
to‘shama) rejaviy sathidan xonalar
balandligining yarmidan ko‘p
miqdorida
chuqurda
bo‘lgan
qavat.
Yer usti
Надземный
Overhead
Xonalari pol sathi эrining rejaviy
sathidan past bo‘lmagan qavatlar.
Yorug‘lik
kamari
Световой
карман
Light pocket
Yo‘lakka yondoshgan, uni yoritish
uchun xizmat qiladigan tabiiy
yoritilgan xona; yo‘lakdan эni 1,2
m dan kam bo‘lmagan oynavand
эshik
bilan
ajratilgan
zina
bo‘lmasi
bo‘lib,
bu
xolda
yorug‘lik kamarini kengligi qilib
zina bo‘lmasidagi oynavand eshik
kengligi olinadi.
278
Zinalar va zina
bo‘lmalari:
Лестницы
и
лестничные
клетки
Stairs and
staircases
Yashovchilarni qavatlararo aloqasi
va
evakuatsiyasi
uchun
mo‘ljallangan; zinalar quyidagi
tiplarga bo‘linadi: 1 – ichki, zina
bo‘lmalarida joy-lashadigan; 2 –
ichki ochiq; 3 – tashqi ochiq;
oddiy, odatdagi zina bo‘lmalari:
Oddiy, odatdagi
zina bo‘lmalari:
L1 – har qavat
tashqi devorlarida
ochiq
yoki
oynavandlangan
tuynuklar bilan;
L2
– tomdagi
ochiq
yoki
oynavand
tuynuklar
orqali
tabiiy yoritilgan;
Обычные
лестничные
клетки
Common
staircases
Tutunlanmay-
digan
zina
bo‘lmalari:
N1
–
zina
bo‘lmasiga
qavatdan
tashqi
havo
zonasi
orqali
tutunlanmaydigan
ochiq
o‘tuvlar
bo‘ylab kiriladi;
N2 – yong‘inda
zina bo‘lmasiga
bosim ostida havo
beriladi;
N3
–
zina
bo‘lmasiga
qvatdan
yong‘inda bosim
ostida
havo
beriladigan
tambur
shlyuz
orqali kiriladi;
Незадымляе-
мые
лестничные
клетки:
279
Yong‘in
zinapoyalar:
P1–tik
o‘rnatilgan;
P2
–
marshli
qiyaligi 1:6 dan
oshmagan.
пожарные
лестницы:
fire escapes:
Zina
lift
bo‘lmalari
Лестнично-
лифтовой узел
Zina bo‘lmasi va liftlarning tik
kommunikatsiyalarini
joylashti-
rish uchun mo‘ljallangan xona.
Zilzilabar-
doshlik
Сейсмостой-
кост
Seismic
resistance
Bino va inshootlarning zilzilaviy
ta’sirlarga
o‘xshashlanish
qobiliyatini yo‘qotmay, qarshi
turish xususiyati
Insolyatsiya
Инсоляция
Insolation
Yer
sathining
quyosh
radiatsiyasidan nurlanishi
Interer
Интерьер
Interior
Me’moriy va
badiiy bezalgan va
jihozlangan
binoning,
xonaniig
ichki
qismi,
xonaning
ichki
ko‘rinishini tasvirlovchi kartina
rasm.
Ixcham
Компактный
Compact
Qovushgan,bir-biriga
yopishtirilgan
bejirim
qilib
qurilgan bino yoki xona
Ichki xovli
Внутренный
двор
Courtyard
Bino yoki majmua tizimidagi ichki
ochiq xovli, tabiiy yorug‘lik va
xonalarni shamollatish sharoitini
ta’minlay-digan,
rekreatsiya
vazifa-sini bajaradigan bo‘shliq.
Yo‘lak (ochiq)
Галарея
Gallery
Ochiq yo‘lakda xonalar bir
tomonga joylashtiriladi
Yo‘lakning
kengayti-
rilganligi
Рекреация
Recreation
Kengaytirilgan yoritilgan yo‘lak
(maktablarda, o‘quv maskanlarida
ko‘plab ishlatiladi)
Yo‘lakli tipdagi
turar joy binosi
Жилое здание
коридорного
типа
Kvartiradan umumiy yo‘lak orqali
kamida ikkita zinaga chiqadigan
bino
Yo‘nalish
Ориентация
Orientation
Binoni qutubga nisbatan quyoshga
yo‘naltirish.
Klimatik
Климаталогия
Climatology
Binolarning
issiq-sovuqqa
chidamliligi, atrof-muhitning va
tabiatning ta’siri
280
Kompozitsiya
(badiiy jihatdan
tashkil
topgan
birlashma)
Композиция
Composition
Arxitektura asarlarning tarkibiy
elementlarini yaxlit bir garmonik
tizimda
tashkil
etish
va
birlashtirish.
Arxitekturada
kompozitsiya asosan ikki jihatdan:
rejaviy
va
hajmiy-fazoviy
qismlardan tashkil topadi.
Kontrast
Контраст
Contrast
Kompozitsiyada shakl, material,
hajm,
plastika,
faktura
yoki
ranglar orasidagi yaqqol seziluvchi
fark, holat.
Lift xolli
Холл лифта
Elevator hall
Liftga kirish joyidagi xona
Lyuk
Люк
Luke
Evakuatsiya uchun kirish chiqish
joyi
Majmua
Комплекс
Complex
Bir nechta binolarning bir maydon
atrofiga joylashtirish
Maydon uzra
Периметрал-
ная
Peripheral
Butun maydon atrofi bo‘ylab
qurilgan
Mansard
Мансард
Attic
Chordoq
bo‘shlig‘ida
joylashtiriladigan,
yashaladigan
qavat
Masshtab
Масштаб
Scale
Chizma, tarh, tarz yoki qirqimdagi
chiziq
uzunligining
aslidagi
tegishli chiziqda nisbati. Masshtab
son bilan (sonli masshtab) yoki
grafik (chiziqli masshtab) tarzida
ifodalanishi mumkin.
Metrik ritm
Метрический
ритм
The
metric
rhythm
kattaligi
bir
xil
shakllar
(elementlar)ning bir xil oraliqda
davriy
takrorlanishidan
hosil
bo‘lgan qator, ritm. Metrik
ritmning sodda va murakkab
xillari mavjud.
Modul
Модул
Module
arxitektura va qurilishdagi shartli
birlik, miqyos. Bino va inshootlar
qismlarini
bir-biriga,
butunni
bo‘laklarga,
bo‘laklarni
esa
elementlarga
uyg‘unlashtirish,
qismlar
o‘lchamlarini
karrali
kichraytirish yoki kattalashtirish,
ularning
nisbatlarini
garmonik
muvofiqlashtirish
va
ifodalash
281
o‘lchami. Modul sifatida uzunlik
birligi
yoki
bino,
inshoot
elementlaridan birining o‘lchami
qabul qilinadi.
Monolit
yoki
quyma
Рама
монолитная
или литая
Frame
Ikki tomonlama ustunning sarrov
(balka)bilan
biriktirilgan
xolat,monolit yoki quyma uch
tomonlama sarrov yoki to‘siq
Mutanno-siblik
Соразмерност
Proportiona-
lity, Harmony
Binolarning bir-biriga nisbatan
solishtirish (mutannosiblik)
Peshtoq
Портал
Portal
Binoga
kirish
qismini
arxitekturaviy bezatish, devorni
arxitekturaviy
bezash
sifatida
qo‘llaniladi.
Peshayvon
Лоджия
Loggia
Bino
hajmiga
kiritilgan,
uch
tomoni devor, oldi ochiq yoki
oynavand yozgi xona.
Ravon ayvon
Веранда
Veranda
Bino
hajmiga
kiritilgan,
uch
tomoni devor, oldi ochiq yoki
oynavand yozgi xona.
Ravoq
Арка
Arch
Ravoqli
qurilma
binolarda
ishlatiladi.
Simmetriya
Симметрия
Symmetry
kompozitsiyada
shakl
yoki
predmetlarning
markaziy
o‘q
chiziqqa yoki tekislikka nisbatan
aynan o‘xshash joylashuvi, o‘zar
o‘xshashlik.
Simmetriyaning
teskarisi asimmetriyadir.
Terrasa
Терраса
Terrace
Binoga yopishgan ochiq yoki
yopilgan
dam
olish
uchun
maydonga – xovli, shu jumladan
quyi qavatni tomida joylashishi
ham mumkin.
Tarkib
Структура
Structure
Qurilmalar yoki elementlarning
tuzilishi,
tarkibiy
qismlarning
o‘zaro bog‘liqligi, yaxlitligini
belgilovchi tushuncha.
282
Tayanch
qismidan turtib
chiqqan
bir
tomoni
mahkamlangan
to‘sin
Консол
Console
Binolarda
balkon,
karniz,
soyabonlarni ko‘tarib turuvchi
to‘sin uchi qismiga aytiladi.
Tambur
Тамбур
Tambour
Binoga kirish joyida eshiklar
oralig‘idagi o‘tib ketish xonachasi;
tambur-shlyuz bino ichiga sovuq,
chang xavoni, tutunni va yoqimsiz
xidlarni kirishidan ximoyalaydi.
Toifalanish
Классификация Classification Bino va inshootlarni toifalash,
ajratish
Tomdagi
yorug‘lik
tuynugi
Фонар
Lantern
Zina bo‘lmasini yoki yopiq ichki
xovli
atriumni
yoritadigan
oynavand tom konstruksiyasi.
Tuynik
Фрамуга
Fanlight
Xonalarni
shamollatishga
qoldirilgan tuynuk(teshik)
Turar
joy
seksiyasi
Жилая секция
Residential
section
Binoni tuynuksiz devorlar bilan
ajratilgan qismi bo‘lib, undan bitta
zina bulmasiga bevosita yoki
uzunligi 12 m dan oshmagan
yo‘lak orqali chiqiladi. Seksiya
qavatidagi
kvartiralarning
maydoni 500 m
2
oshmasligi kerak
|
